Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011

13) Συλλογισμοί , κατάλογος με τις διάφορες ονομασίες τους


Πίνακας με τις διάφορες ονομασίες των συλλογισμών

 -Παραγωγικοί ή επαγωγικοί: Οι ονομασίες αυτές δηλώνουν κατηγορίες συλλογισμών και όχι είδη συλλογισμών. Κάθε κατηγορία, όπως είναι γνωστό και όπως θα δούμε παρακάτω, έχει περισσότερα από ένα είδη.

- Στους επαγωγικούς συλλογισμούς υπάγεται ως είδος και ο αναλογικός συλλογισμός. Οι επαγωγικοί εξάλλου χωρίζονται σε δυο υποκατηγορίες: στους συλλογισμούς με τέλεια επαγωγή, και στους συλλογισμούς με ατελή επαγωγή.

1, Κλασίκές ονομασίες: Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι προτάσεις κατηγορικές, υποθετικές ή διαζευκτικές, οι συλλογισμοί , είτε παραγωγικοί είτε επαγωγικοί διακρίνονται σε:
Κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Έτσι έχουμε: παραγωγικό- κατηγορικούς, επαγωγικό-κατηγορικούς, παραγωγικό- υποθετικούς, επαγωγικό-υποθετικούς, και παραγωγικό-διαζευκτικούς όπως και επαγωγικό-διαζευκτικούς συλλογισμούς.

2), Ανάλογα με το πόσες προκείμενες έχει κάθε συλλογισμός, είτε παραγωγικός είτε επαγωγικός, οι συλλογισμοί διακρίνονται σε:
- συλλογισμούς με μια μόνο προκείμενη (και αυτούς τους ονομάζουμε άμεσους συλλογισμούς. Στους με  μια προκείμενη υπάγεται και το ενθύμημα, που στην ουσία είναι συλλογισμός με δυο προκείμενες από τις οποίες η μια –η μείζονα- δεν αναφέρεται, παραλείπεται. 
-, συλλογισμός με δυο προκείμενες (τέτοιους συναντάμε και στον καθημερινό λόγο, αλλά και στα εγχειρίδια της Λογικής).
-, συλλογισμός με τρεις προκείμενες (που μπορεί όλες να είναι ή κατηγορικές, ή η μια υποθετική, ή η μια διαζευκτική).
-, συλλογισμός με περισσότερες από τρεις προκείμενες.
-, συλλογισμός με καμιά προκείμενη ∙ σε  έναν τέτοιο συλλογισμό αναφέρεται μόνο το συμπέρασμα χωρίς καμιά προκείμενη.

3), ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ:
3.1α> Συλλογισμός  που μπορεί τελικά να είναι παραγωγικός ή επαγωγικός:
-, Υποθετικο-παραγωγικό( επαγωγικό) συλλογισμός=  - Η πρώτη προκείμενη στο συλλογισμό είναι πάντα ένα απλό ή σύνθετο υποθετικό που συνδέει την υπόθεση με κάποια συνέπεια,και ελέγχουμε όχι την υπόθεση αλλά την συνέπεια. - Η διάψευση της συνέπειας είναι παραγωγικός συμπερασμός. Η επαλήθευση είναι επαγωγικός συμπερασμός.
3.1 β> Παραγωγικο-νομολογικός συλλογισμός: Η πρώτη προκείμενη είναι νόμος ή  κανόνας.

3.2> Νεότερες ονομασίες ειδικά για τους (ατελείς)  επαγωγικούς συλλογισμούς:
-, Συμπερασμός προς την Καλύτερη εξήγηση (ή απαγωγή)= το συμπέρασμα αποτελεί στο συλλογισμό αυτό την καλύτερη εξήγηση των προκείμενων.
-, Ονομασίες,  όταν μια προκείμενη υπονοεί ότι έχει ληφθεί ως δείγμα από έναν ευρύτερο πληθυσμό πραγμάτων ή προσώπων:
- συλλογισμοί από δείγμα σε όλο: α επαγωγική γενίκευση, β στατιστική γενίκευση  
-συλλογισμοί από όλο σε δείγμα : άμεσος στατικός συμπερασμός, άμεσος ατομικός συμπερασμός
-συλλογισμοί από δείγμα σε δείγμα: κανονική πρόβλεψη, στατιστική πρόβλεψη, ατομική πρόβλεψη.
-συλλογισμοί που ενισχύουν μιαν υπόθεση αποκλείοντας άλλες (συλλογισμοί γνωστοί ως «αποκλειστική επαγωγή» ή ως μέθοδοι του J. S. Mill για την ανεύρεση αιτίων και την απόδειξη αιτιακών υποθέσεων).

4)Συλλογισμοί Α)που έχω προσδιορίσει από τις μελέτες μου και που δεν αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία και Β) συλλογισμοί που τους δίνω όνομα ή τονίζω το όνομά τους γιατι νομίζω ότι δεν είναι γνωστό: 
Α) 4.1 : Συλλογισμός αριθμητικού τύπου= Δημιουργείται όταν προσδιορίζουμε έναν αριθμό από ένα 'πράγμα' και μετά παραθέτουμε/ απαριθμούμε τόσα όσα προσδιορίσαμε, πχ "τα σημεία του ορίζοντα είναι τέσσερα, ανατολή, δύση, βορράς και νότος = στο συλλογισμό αυτόν χρησιμοποιούμε το ρήμα είναι ή κάποιο ανάλογο, πχ το αποτελείται. Αυτά που απαριθμούμε αποτελούν τις προκείμενες ή με άλλα λόγια τις αποδεικτικές προτάσεις. 
4.2: Συλλογισμός ατελής ή ιδιότυπος: αποτελείται μόνο από συμπέρασμα= Δημιουργείται όταν αναφέρουμε ένα συμπέρασμα χωρίς να παραθέσουμε αποδεικτικές προτάσεις, δηλαδή προκείμενες. Χρησιμοποιείται πολύ και είναι συνήθως κολλημένος με έναν συλλογισμό άλλου τύπου. Πολλοί ορισμοί ανήκουν σε αυτό το είδος συλλογισμού, λχ "κατανάλωση είναι η χρησιμοποίηση αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρουν άλλοι". 
4.3: Συλλογισμός με δυο συμπεράσματα= Όταν οι προκείμενες είναι αρκετές μπορεί να βγαίνουν από αυτές δυο συμπεράσματα, οπότε δημιουργείται αυτός ο τύπος συλλογισμού. 
4.4: Ο ελλειπτικός συλλογισμός: Δημιουργείται όταν λείπει από τις προκείμενες μια αυτονόητη προκείμενη. Αυτό συμβαίνει βέβαια σπάνια, όταν ώριμος συγγραφέας απευθυνόμενος σε ώριμους αναγνώστες, βάζει κάποιες καίριες προκείμενες παραλείπει όμως μια που τη θεωρεί αυτονόητη και επομένως περιττό να τη συμπεριλάβει στο συλλογισμό του. 
4.5: Συλλογισμός με τη φράση 'όπως είναι γνωστό' ή άλλη ανάλογη.= Δημιουργείται όταν αντί για αποδεικτικές γράφουμε τη φράση 'όπως είναι γνωστό' και ύστερα το συμπέρασμα. Μετά προχωράμε σε επόμενο συλλογισμό, σε επόμενη παράγραφο. Πχ "βία υπήρχε και υπάρχει όπως είναι γνωστό πάντοτε, ας δούμε λοιπόν τώρα τα αίτιά της". 

Β) 4.6: Προσαυξημένος συλλογισμός= Δημιουργείται όταν για μια αποδεικτική πρόταση που μπορεί να θεωρηθεί αναπόδεικτος ισχυρισμός και επομένως ότι δεν υποστηρίζει επαρκώς το συμπέρασμα, γράφουμε ειδικά γ' αυτήν πρόσθετη αποδεικτική, οπότε απαλείφεται ο κίνδυνος να θεωρηθεί ισχυρισμός. Ο συλλογισμός τότε προσαυξάνεται με πρόσθετη αποδεικτική. Πχ "το κατάστημα Χ είναι καλό, γιατί είναι μοντέρνο, και είναι μοντέρνο γιατί η επίπλωσή του είναι της τελευταίας τεχνολογίας, γιατί έχει σωστές τιμές, γιατί είναι καθαρό και γιατί τέλος οι υπάλληλοί του είναι ευγενικοί". - Ο προσαυξημένος συλλογισμός χρησιμοποιείται πολύ και στα μαθηματικά. 4.7: Ο Αντεστραμμένος συλλογισμός= ο συλλογισμός αυτός ξεκινάει με συμπέρασμα και μετά ακολουθούν οι προκείμενες, δηλαδή οι αποδεικτικές προτάσεις. (Από τα εγχειρίδια της λογικής έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε ότι οι συλλογιμοί ξεκινούν με προκείμενες και ότι το συμπέρασμα τίθεται στο τέλος. Στον πραγματικό λόγο όμως, στον λόγο δηλαδή πέραν των εγχειριδίων, το συμπέρασμα συνήθως τίθεται στην αρχή του συλλογισμού οπότε ο συλλογισμός, ας πούμε ότι, είναι αντεστραμμένος, πχ "βία υπήρχε πάντα, γιατί υπήρχε στην αρχαιότητα ως δουλεία, στο μεσαίωνα ως. . , στη μετέπειτα εποχή και μέχρι σήμερα ως φασισμός, ναζισμός, σταλινισμός, παναμερικανισμός, νεοαποικισμός κλπ, κλπ". 
4.8: Ο γεωμετρικός συλλογισμός ή γεωμετρικό επιχείρημα= Ξεκινάει με συμπέρασμα, ακολουθούν οι προκείμενες και στο τέλος επαναλαμβάνεται το συμπέρασμα, συνήθως με άλλη διατύπωση για να μη θεωρηθεί επανάληψη. Πχ "Βία ύπήρχε πάντα και υπάρχει και σήμερα. Γιατί τη βρίσκουμε στην αρχαιότητα, στο μεσαίωνα, στη νεότερη εποχή, και όπως ξέρουμε από τα σύγχρονα γεγονότα υπάρχει και μέχρι σήμερα. Πράγματι αν επικαλεσθεί κανείς την ιστορία και δει τα γεγονότα διαπιστώνει ότι βία υπήρχε πάντοτε και δυστυχώς υπάρχει και σήμερα". (Την ονομασία 'γεωμετρικό επιχείρημα' δίνει σ' αυτό το είδος συλλογισμού ο πολύς Ευάγγελος Παπανούτσος στο δοκίμιό του 'η τέχνη του επιχειρήματος'). 
4.9: Συλλογισμός με το γενικό συμπέρασμα= Όταν από τα διάφορα συμπεράσματα που εξάγαμε σε ένα κείμενό μας στο τέλος, ξαναφράφοντάς τα, εξάγουμε το γενικό μας συμπέρασμα, τότε δημιουργείται αυτό το είδος συλλογισμού. Τα διάφορα προηγούμενα συμπεράσματά μας, λειτουργούν στην περίπτωση αυτή ως αποδεικτικές προτάσεις, ως προκείμενες για το γενικό μας συμπέρασμα. Πχ "από τα συμπεράσματα α, β, γ, που αναφέραμε προηγουμένως στο κείμενό μας, εξάγεται το γενικό συμπέρσμα ότι . . .". 
>> Τα παραπάνω αναφέρονται σε μονό συλλογισμό= σε μονή παράγραφο. Υπάρχουν όμως και διπλές παράγραφοι που αποτελούνται από δυο συλλογισμούς, όπως και πολλαπλές παράγραφοι που αποτελούνται από περισσότερους από δυο συλλογισμούς.  Στις διπλές και ιδίως στις πολλαπλές έχουμε πιο σύνθετους συνδυασμούς συμπεράσματος και αποδεικτικών προτάσεων.


{ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΤΑ ΕΙΧΑ ΓΡΑΨΕΙ ΑΡΧΙΚΑ ΩΣ ΕΞΗΣ:. Ονομασίες που παίρνει ένας συλλογισμός όταν μετατρέπεται σε παράγραφο:
 -Τότε βαπτίζουμε την παράγραφο και επομένως έμμεσα τον συλλογισμό που περικλείεται μέσα σε αυτήν την παράγραφο. Αλλά και το αντίθετο, μπορεί μια παράγραφο να τη βαφτίσουμε από το είδος συλλογισμού που περικλείει. Οι ονομασίες μπορούν να δοθούν ανάλογα με:
-Α) με τη θέση του συμπεράσματος, που αν το τοποθετήσουμε στην αρχή της παραγράφου το ονομάζουμε "θεματική πρόταση", ενώ αν το τοποθετήσουμε στο τέλος το ονομάζουμε "κατακλείδα". Έτσι έχουμε συλλογισμό/παράγραφο: Θεματική πρόταση και μια αποδεικτική ή το αντίστροφο (με την κλασική ονομασία: άμεσος συλλογισμός ή ενθύμημα),
-Συλλογισμό/παράγραφο με θεματική πρόταση και αποδεικτικές (= αντεστραμμένος συλλογισμός), όπως και συλλογισμό/ παράγραφο με αποδεικτικές και κατακλείδα (ο γνωστός σε όλους μας από τα εγχειρίδια της Λογικής αριστοτελικός συλλογισμός) .
Β) Ανάλογα με το εάν το συμπέρασμα το γράψουμε και στην αρχή ως θεματική πρόταση, αλλά και στο τέλος ως κατακλείδα. Αυτός ο τύπος ονομάζεται από τον Ε. Παπανούτσο γεωμετρικό επιχείρημα.
Γ) Ανάλογα με το εάν μια αποδεικτική πρόταση πρέπει να αποδειχθεί με ειδική αποδεικτική. Αυτός ο τύπος ονομάζεται στο σχολικό βιβλίο "θεματική πρόταση με βασική πρόταση και με βοηθητική πρόταση", ενώ κατά την άποψή μου πρέπει να ονομάζεται "προσαυξημένη παράγραφος ".
Δ) Ανάλογα με το εάν από τις αποδεικτικές βγαίνουν δύο συμπεράσματα. Σ' αυτή την περίπτωση μιλάμε για συλλογισμό/παράγραφο με δυο κατακλείδες.
Ε) Ανάλογα με το εάν από τις αποδεικτικές λείπει μια αυτονόητη αποδεικτική, οπότε μιλάμε για ελλειπτικό συλλογισμό και για ελλειπτική παράγραφο.
ΣΤ) Εάν το συμπέρασμα συνοδεύεται όχι από αποδεικτικές αλλά από τη φράση "ως γνωστόν",΄οπότε έχουμε ομώνυμο συλλογισμό/ παράγραφο, δηλαδή " συλλογισμό με το ως γνωστόν", και παράγραφο που περικλείει έναν τέτοιο συλλογισμό.
Ζ) Αν  το συμπέρασμα δεν συνοδεύεται από αποδεικτικές, οπότε έχουμε ατελή συλλογισμό και η παράγραφος που τον περικλείει ονομάζεται ατελής παράγραφος.
Η) Ανάλογα με άλλες ιδιαιτερότητες: Συλλογισμός/παράγραφος αριθμητικού τύπου, συλλογισμός/ παράγραφος με ανακεφαλαίωση, συλλογισμός/ παράγραφος με το γενικό συμπέρασμα.
Θ) Τα παραπάνω αναφέρονται σε μονό συλλογισμό= σε μονή παράγραφο. Υπάρχουν όμως και διπλές παράγραφοι που αποτελούνται από δυο συλλογισμούς, όπως και πολλαπλές παράγραφοι που αποτελούνται από περισσότερους από δυο συλλογισμούς.  Στις διπλές και ιδίως στις πολλαπλές έχουμε πιο σύνθετους συνδυασμούς συμπεράσματος και αποδεικτικών προτάσεων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα όσα αναφέρω εδώ είναι μια πρώτη προσπάθεια για συστηματοποίηση των διαφόρων ονομασιών των συλλογισμών.
=======

Τα ιστολόγιά μου

  

Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2011

12) Επαγωγικοί συλλογισμοί με αναλογία


(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)

Το σχολικό βιβλίο 'έκφραση-έκθεση, για την τρίτη λυκείου", για τους επαγωγικούς συλλογισμούς με αναλογία δίνει τις ακόλουθες οδηγίες στους μαθητές:
>> Εφόσον πρόκειται για συλλογισμό με αναλογία, αναρωτηθείτε:
@ Είναι κυριολεκτική ή μεταφορική η αναλογία που χρησιμοποιείται;
@ Αν είναι μεταφορική, έχει την αποδεικτική αξία ενός λογικού επιχειρήματος;
@ Αν είναι κυριολεκτική, είναι οι ομοιότητες που επισημαίνονται ανάμεσα στα συγκρινόμενα αντικείμενα επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα/συμπέρασμα; Μήπως η αναλογία εξωθείται πέρα από το επιτρεπόμενο όριο;

-Στη συνέχεια δίνει ασκήσεις, δυο από τις οποίες θα τις δούμε αργότερα.

-Προς το παρόν θέλω να σημειώσω κάποιες διευκρινήσεις για το θέμα ''κυριολεκτική ή μεταφορική αναλογία'', όπως και για τον τύπο της αναλογίας. Αυτά που θα πω τα ξεσηκώνω από το μπλοκ e-steki, που μπορεί να το βρει κανείς και ως iSchool, και τα έχει γράψει εκεί κάποια φιλόλογος που εμφανίζεται με το όνομα Σελήνη. Γράφει λοιπόν η Σελήνη (που την ευχαριστώ για όσα λέει):
-
Το βασικό σχήμα του αναλογικού συλλογισμού είναι:
-Τα α, β, γ και το Δ έχουν τις ιδιότητες Ι, Ι'
-Τα α, β, γ έχουν την ιδιότητα Ι''
-Γι' αυτό, είναι πιθανό και το Δ να έχει την ιδιότητα Ι''.

(Εδώ θα παρατηρήσω, ότι υπάρχει και το σχήμα: "τα α και β έχουν κοινή ιδιότητα Ι / το α έχει επί πλέον και την ιδιότητα ΙΙ / άρα είναι πιθανό το β να έχει και την ιδιότητα ΙΙ". Πχ: ο κόσμος είναι σαν το ρολόι. Όπως το ρολόι το κατασκεύασε κάποιος, έτσι και τον κόσμο τον κατασκεύασε κάποιος. Ή πχ: το χωριό μου έχει στην πλατεία βρύση/ άρα στο χωριό που βρίσκομαι τώρα πιθανόν να έχει και αυτό βρύση στην πλατεία του).

Η αναλογία μπορεί να είναι είτε κυριολεκτική, είτε μεταφορική.

Κυριολεκτική αναλογία: Η Μαρία, η μητέρα της και η γιαγιά της δεν ασκούνται ποτέ. Η μητέρα και η γιαγιά της Μαρίας εμφάνισαν αυξημένο βάρος μετά τα τριάντα. Είναι πιθανό λοιπόν να εμφανίσει και η Μαρία αυξημένο βάρος μετά τα τριάντα. *

Μεταφορική αναλογία: Η ζωή είναι ένα ταξίδι.

-Ας δούμε τώρα δυο από τις ασκήσεις που γράφει το βιβλίο Έκφραση-Έκθεση και κάποιους δικούς μου σχολιασμούς:
1, "Το ποδόσφαιρο είναι σαν τη ζωή. Διδάσκει στα παιδιά τη συνεργασία, την υπευθυνότητα και την επίμονη προσπάθεια μέχρι την τελική νίκη. Αυτά τα μαθήματα μάς δίνει και η ζωή. Γι' αυτό προτείνω να διδάσκεται το ποδόσφαιρο υποχρεωτικά στο σχολείο".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Η παραπάνω παράγραφος (το παραπάνω μικροκείμενο, σωστότερα) δεν είναι μια αλλά δυο παράγραφοι. Η πρώτη από ''το ποδόσφαιρο . . μέχρι  . . μάς δίνει και η ζωή'' , η δεύτερη είναι ''γι' αυτό προτείνω . . .στο σχολείο''.
-Η πρώτη παράγραφος θα μπορούσε να διατυπωθεί και λίγο διαφορετικά, οπότε θα φαινότανε πιο καθαρά η αναλογία, που είναι μεταφορική. Θα μπορούσε να διατυπωθεί: '' το ποδόσφαιρο είναι σαν τη ζωή. Διδάσκει στα παιδιά τη συνεργασία, την υπευθυνότητα και την επίμονη προσπάθεια μέχρι την τελική νίκη. Νομίζω ότι αυτά τα μαθήματα μας δίνει και η ζωή''.
- Η δεύτερη παράγραφος αποτελείται και περικλείει μια πρόταση, μια προτροπή,του συντάκτη αυτού του μικροκειμένου.

2, " Η λογοπλοκή είναι σαν τη φοροδιαφυγή. Πολλοί άνθρωποι τη συνηθίζουν, δε βλάπτει κανέναν και κάνει τη ζωή λίγο πιο άνετη για το δράστη. Συνεπώς (νομίζω ότι) και τα δυο είδη κλοπής δικαιολογούνται.
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Εδώ έχουμε, επίσης δυο παραγράφους. Η πρώτη με μεταφορική αναλογία (η λογοκλοπή είναι σαν τη φοροδιαφυγή-νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι τη συνηθίζουν, ότι δεν βλάπτει κανέναν και ότι κάνει τη ζωή λίγο πιο άνετη για το δράστη).  Η δεύτερη από το συνεπώς και μετά, με επαγωγικό και αυτή συλλογισμό αλλά με γενίκευση= ο πομπός του λόγου εκφράζει την άποψη πολλών που φρονούν τα ίδια με αυτόν, σκωπτικά σκεπτόμενοι.
---------
* (Προσθήκη 26/9/2012): Η αναλογία είναι ολόκληρος (επαγωγικός) συλλογισμός με προκείμενες και με συμπέρασμα. Η παρομοίωση είναι μόνο το συμπέρασμα από μιαν αναλογία: πχ, η ζωή είναι σαν το ταξίδι= προέρχεται από τον εξής περίπου επαγωγικό συλλογισμό: το ταξίδι έχει μια μακρά διάρκεια, πολλές εναλλαγές και αποκτά κανείς κάποιες καινούργιες εμπειρίες/ η ζωή έχει και αυτή μακρά διάρκεια, πολλές εναλλαγές και αποκτά κανείς πολλές εμπειρίες/ άρα η ζωή είναι σαν το ταξίδι.
-Η αναλογία  είναι κατάλληλη μόνο για αποδεικτικά κείμενα, και τα συγγενικά τους πειθούς και στοχασμού. Η παρομοίωση είναι κατάλληλη μόνο για περιγραφικά κείμενα.
-Προσθήκη 1/7/13:  Σημείωσα παραπάνω ότι " η αναλογία είναι συλλογισμός με προκείμενες και με συμπέρασμα". Σωστότερα είναι να πούμε ότι η αναλογία είναι συλλογισμός όπου κάποιες ενδείξεις ομοιότητας μάς οδηγούν σε ένα πιθανό συμπέρασμα. Στον επαγωγικό δηλαδή συλλογισμό που ονομάζουμε αναλογία, δεν συναντάμε καθαυτό προκείμενες, όπως τις ξέρουμε από τα εγχειρίδια Λογικής, αλλά ενδείξεις ομοιότητας. Πχ: Στο χωριό μου υπάρχει βρύση στην πλατεία. Άρα στο χωριό που βρίσκομαι τώρα πιθανόν να υπάρχει στην πλατεία του βρύση. = σ' αυτό το συλλογισμό οι λέξεις χωριό . . . χωριό περικλείουν μια πληθώρα από όμοια γνωρίσματα, που επιτρέπουν να καταλήξουμε σε ένα πιθανό συμπέρασμα.    
========

Τα ιστολόγιά μου






Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες ,

Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011

11) Επαγωγικοί συλλογισμοί με αίτιο-αποτέλεσμα


Β) Για τους επαγωγικούς συλλογισμούς με αίτιο και αποτέλεσμα το σχολικό βιβλίο "έκφραση-έκθεση, τρίτο τεύχος για την τρίτη λυκείου" αναφέρει τα εξής:

>>Εφόσον πρόκειται για συλλογισμό με αίτιο-αποτέλεσμα, αναρωτηθείτε: α) είναι η αιτιώδης σχέση λογική ή απλώς χρονολογική; β) . . μήπως μια μερικότερη αιτία προβάλλεται ως η μοναδική; γ) είναι η αιτία αναγκαία ή/και επαρκής, για να προκληθεί το αποτέλεσμα;

-Και σε υποσημείωση το βιβλίο διευκρινίζει:
>> Η σχέση αιτίου αποτελέσματος μπορεί να παρουσιαστεί στο συλλογισμό μας με μια από τις παρακάτω τρεις μορφές:
@ Η αιτία είναι συγχρόνως αναγκαία (το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτήν) και επαρκής για το αποτέλεσμα (αρκεί μόνον αυτή για να προκληθεί το αποτέλεσμα) πχ απαιτείται θερμοκρασία εκατό βαθμών Κελσίου και κανονικές συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης για το βρασμό του νερού.
@ Η αιτία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι επαρκής, πχ το κρύο είναι αναγκαία προϋπόθεση για να χιονίσει, αλλά δεν αποτελεί επαρκή αιτία.
@ Η αιτία είναι επαρκής αλλά όχι αναγκαία, πχ το κάπνισμα είναι επαρκής αιτία για καρκίνο των πνευμόνων αλλά όχι αναγκαία.

-Στη συνέχεια το βιβλίο δίνει ασκήσεις. Ας δούμε δύο για να τις σχολιάσουμε:*

1, '' Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καθόλου καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα''.
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: η αιτία που δεν πήγε η μέρα μου καλά είναι ότι το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα, αλλά αυτή η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρκής για να μην πάει η μέρα μου καλά. Ο 'συλλογισμός' είναι επαγωγικός με αίτιο-αποτέλεσμα, αλλά δεν είναι συλλογισμός παρά παραλογισμός. Δεν μπορείς να επικαλείσαι τέτοια αστεία αιτία για το ότι η μέρα σου δεν πήγε καλά, κάτι άλλο φταίει και αυτό το άλλο πρέπει να ψάξεις να βρεις και να το προβάλλεις ως αιτία. (Όπως αναφέρεται από τους ειδικούς είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε πολλές φορές την αιτία, όταν οι αιτίες είναι πολλές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα καταλήξουμε σε μια γελοία αιτία, έξω από κάθε σοβαρότητα).

2, " Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στη τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Το ότι μελέτησε ένας μαθητής περισσότερο από όλους, και αν ακόμα αυτό είναι βέβαιο και διαπιστωμένο, που δεν μπορεί να είναι γιατί έχει να κάνει με άλλους είκοσι περίπου συμμαθητές του που δεν μπορεί να ελέγξει πόσο μελέτησε ο καθένας τους, δεν είναι επαρκής αιτία για να πιστεύει ότι θα πάρει το μεγαλύτερο βαθμό από όλους. Γιατί υπάρχουν και άλλες αιτίες: η ικανότητα να αφομοιώσει αυτά που μελετάει, η ικανότητα να τα θυμάται τη δύσκολη ώρα της εξέτασης όπου παθαίνουμε οι περισσότεροι κάποιο τρακ, η ικανότητα να κατανοήσει τις ερωτήσεις που θα του θέσει ο καθηγητής, η ικανότητα να διατυπώσει σωστά και ολοκληρωμένα τις σκέψεις του, και όλα αυτά σε σύγκριση με τους άλλους συμμαθητές του, κλπ./ Η λέξη 'πιστεύω' που χρησιμοποιεί στο συλλογισμό του δείχνει ότι κάνει επαγωγικό συλλογισμό. Από εκεί και πέρα όμως κάνει συνεχόμενα λάθη, γιατί δεν χρειάζεται να ανακατέψει τους συμμαθητές του και γιατί μιλάει με βεβαιότητα. Με λίγα λόγια θα μπορούσε να πει "πιστεύω ότι θα πάρω ένα καλό βαθμό, γιατί μελέτησα αρκετά και μεθοδικά"./ Από την άποψη με χρήση της έννοιας του μέτρου, μπορούμε να πούμε ότι μιλάει με υπερβολή, ξεχνώντας ότι σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να μιλάμε με μέτρο.

=====
* Το βιβλίο δίνει ως άσκηση και τον εξής συλλογισμό: "το νερό βράζει, σίγουρα λοιπόν η θερμοκρασία του ανέβηκε στους εκατό βαθμούς Κελσίου".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Ο συλλογισμός είναι με αίτιο - αποτέλεσμα, αλλά είναι παραγωγικός και όχι επαγωγικός. Δεν έπεται ότι όλοι οι συλλογισμοί με αίτιο-αποτέλεσμα είναι επαγωγικοί. Κατά τη γνώμη μου κακώς κάνει το βιβλίο και τον βάζει μαζί με άλλους επαγωγικούς συλλογισμούς ως άσκηση. Το ότι είναι παραγωγικός προκύπτει και από τη διατύπωση "σίγουρα λοιπόν", διατύπωση που δεν πιθανολογεί αλλά βεβαιώνει. Και επαγωγικό συλλογισμό έχουμε μόνον όταν με βάση τις προκείμενες πιθανολογούμε ότι το συμπέρασμα ισχύει, ενώ όταν οι προκείμενες μάς οδηγούν σε βέβαιο συμπέρασμα έχουμε παραγωγικό συλλογισμό, όπως συμβαίνει στην προκείμενη περίπτωση.

======

Τα ιστολόγιά μου


    Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
    Ετικέτες

    10) Επαγωγικοί συλλογισμοί με γενίκευση, με αίτιο-αποτέλεσμα, με αναλογία


    (6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)-

     Υπάρχουν όπως λέει το σχολικό βιβλίο Έκφραση-Έκθεση στο τρίτο του τεύχος, στη σελίδα 18, τρία είδη επαγωγικών συλλογισμών: με γενίκευση, με αίτιο-αποτέλεσμα και με αναλογία. *.

    -Α) Για τη γενίκευση το βιβλίο αναφέρει : "προσέξτε αν η γενίκευση στηρίζεται σε επαρκή στοιχεία και επομένως είναι επιτρεπτή, ή αντίθετα πρόκειται για μια επισφαλή και βεβιασμένη γενίκευση".
    - Από την πλευρά μου θα πω ότι λέγοντας το βιβλίο επαρκή στοιχεία, εννοεί ικανοποιητικό δείγμα.

    Εκτενέστερα, θα πω τα εξής:
    - Γενίκευση κάνουμε όταν βγάζουμε συμπέρασμα από ένα δείγμα. Όταν λοιπόν το βιβλίο μιλάει για γενίκευση, μιλάει για συλλογισμούς που το συμπέρασμά τους προέρχεται από δείγμα, και όχι από κάποιο όλον. Τότε γενικεύουμε το συμπέρασμα πιθανολογώντας ότι ισχύει για το όλο. Υπάρχει όμως πάντοτε ο κίνδυνος να μην ισχύει για το όλο (πχ από δείγμα εκατό ψήφων προκύπτει ότι ο Χ θα εκλεγεί πιθανόν βουλευτής= είναι όμως τελικά ενδεχόμενο από την καταμέτρηση όλων των ψήφων να μην εκλεγεί). -Όσο μεγαλύτερο είναι το δείγμα από το οποίο βγάζουμε το συμπέρασμα (ή είναι μικρό αλλά κατευθύνεται και ελέγχεται από ειδική μαθηματική μέθοδο, όπως ξέρουμε όλοι από τις δημοσκοπήσεις) τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να ισχύει το συμπέρασμα για όλες τις περιπτώσεις. Τόσο πιο επιτρεπτή είναι η γενίκευση. Όσο μειώνεται το δείγμα από το οποίο βγάζουμε το συμπέρασμα, τόσο μειώνεται και η πιθανότητα να ισχύει για το όλο. Τόσο πιο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε για τη γενίκευση του συμπεράσματος.
    -Όταν το δείγμα είναι πολύ μικρό, τότε δεν επιτρέπεται γενίκευση, γιατί ο ''συλλογισμός'' θα είναι παραλογισμός. (Πχ «οι Γάλλοι είναι αγενείς. Χθες ένας τελωνειακός τους με φέρθηκε με αγένεια». Στο ''συλλογισμό'' αυτόν έχουμε μεν επαγωγή, αλλά ο ''συλλογισμός'' είναι παραλογισμός. Δεν είναι σωστό, δεν είναι λογικό, επειδή ένας γάλλος σου φέρθηκε με αγένεια να συμπεραίνεις ότι εξήντα εκατομμύρια γάλλοι είναι αγενείς./ Με άλλα λόγια, το δείγμα σ' αυτόν τον 'συλλογισμό' αποτελείται από ένα και μόνο πρόσωπο, που φέρθηκε με αγένεια σε κάποια κυρία Χ και που αυτή έβγαλε ένα συμπέρασμα που δεν ευσταθεί).

    - Σε πάρα πολλές περιπτώσεις που έχουμε γενίκευση, ο συλλογισμός μπορεί να θεωρηθεί συμπληρωματικά, εκτός του ότι προέρχεται από δείγμα, και ως συλλογισμός με αίτιο- αποτέλεσμα. Έτσι στον παραπάνω 'συλλογισμό' μπορούμε να πούμε ότι για να χαρακτηρίσει η κυρία Χ όλους τους γάλλους αγενείς, αιτία στάθηκε η συμπεριφορά ενός υπαλλήλου. (Αλλά και πάλι ο 'συλλογισμός' είναι παραλογισμός, γιατί η αίτια ούτε επαρκής ούτε αναγκαία είναι).
    - Πάντως, στη γενίκευση πρώτα θα δούμε το δείγμα και μετά το αίτιο-αποτέλεσμα.
    -Παρακάτω θα δώσω παραδείγματα από συλλογισμούς με βάση δείγμα, παραδείγματα που αναφέρει το σχολικό βιβλίο έκφραση-έκθεση τρίτο τεύχος.
    -Πρώτα όμως θεωρώ αναγκαίο να παραθέσω μερικές σκέψεις μου για το δείγμα:

    ΦΑΝΕΡΟ ΚΑΙ ΑΦΑΝΕΣ ΔΕΙΓΜΑ
    -Υπάρχει φανερό δείγμα, όπως αυτό που χρησιμοποιούν οι δημοσκοπήσεις, και αφανές δείγμα. Από το φανερό δείγμα βγάζουν οι επιστήμονες πιθανό, βέβαια, συμπέρασμα, αλλά πιο στέρεο από εκείνο που βγάζουμε από το αφανές δείγμα.
    -Το αφανές δείγμα, που το προσδιορίζουμε και ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα, το χρησιμοποιούμε όλοι μας από τα εφηβικά μας ακόμα χρόνια ή ίσως και νωρίτερα, έως τα γεράματά μας, όταν μιλάμε ως κοινοί άνθρωποι για διάφορα κοινωνικά θέματα και για συμπεριφορές. Το αφανές δείγμα το σχηματίζουμε από τον εαυτό μας και από όσους άλλους άγνωστους μας ως επί το πλείστον νομίζουμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με εμάς *. Μπορεί να είναι από μικρό έως μεγάλο, οπότε ισχύει ο κανόνας όσο μεγαλύτερο είναι τόσο πιο επιτρεπτό είναι να γενικεύσουμε το συμπέρασμα.
    - Το αφανές δείγμα που σχηματίζουμε πρέπει να στηρίζεται στην πραγματικότητα και να μην είναι πλάσμα της φαντασίας μας, γιατί ο επαγωγικός συλλογισμός μας θα είναι τότε παραλογισμός.
    - Όταν σε ένα συλλογισμό αναφέρεται η λέξη δείγμα, τότε δεν έχουμε καμιά δυσκολία να καταλάβουμε ότι έχουμε επαγωγικό συλλογισμό και μάλιστα από  επιστήμονες (ακόμα και αν μαθητές κάνουν μια δειγματοληψία ως άσκηση, οπότε ενεργούν 'επιστημονικά').
    - Δυσκολία παρουσιάζεται όταν δεν αναφέρεται η λέξη δείγμα. Τότε πρέπει να προσέξουμε μήπως ο συλλογισμός και το συμπέρασμα στηρίζεται σε αφανές δείγμα. Πολλοί πομποί λόγου  χρησιμοποιούν λέξεις που δείχνουν ότι στηρίζονται σε δείγμα, που δείχνουν ότι το συμπέρασμά τους είναι πιθανό και όχι βέβαιο, που μας βοηθάνε να καταλάβουμε ότι λένε έναν επαγωγικό συλλογισμό, ότι μιλάνε με επαγωγή. Πολλοί όμως πομποί λόγου μιλάνε με βεβαιότητα, σαν το συμπέρασμά τους να είναι από παραγωγή. Σαν να είναι γενικό και όχι γενικευμένο, και αυτό φυσικά είναι λάθος, λάθος που οφείλεται ή σε αβλεψία ή σε σκοπιμότητα. (Ένα γενικό συμπέρασμα προέρχεται από κάποιο όλον= οπότε έχουμε παραγωγή, το γενικευμένο συμπέρασμα προέρχεται από δείγμα= οπότε το γενικεύουμε, οπότε έχουμε γενίκευση, οπότε έχουμε επαγωγή).

    >Τους επαγωγικούς με αίτιο- αποτέλεσμα θα τους δούμε στην επόμενη ανάρτηση. Τώρα θα παραθέσω και θα σχολιάσω επαγωγικούς συλλογισμούς που αναφέρει το σχολικό βιβλίο στη σελίδα 18 κ. ε. :

    1, "Με βάση την εμπειρία μου έχω σχηματίσει τη γνώμη ότι οι γυναίκες πολιτικοί υποστηρίζουν τα γυναικεία δικαιώματα. Πιστεύω λοιπόν ότι οι η υποψήφια που επέλεξα να ψηφίσω στις επόμενες εκλογές είναι πιθανόν να ακολουθήσει την ίδια πολιτική".
    ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Επαγωγικός συλλογισμός με δείγμα. Το ότι είναι επαγωγικός προκύπτει από τη διατύπωση και τις λέξεις που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του: από την εμπειρία μου, πιστεύω, είναι πιθανόν να ακολουθήσει την ίδια πολιτική. Πρόβλημα δημιουργείται αν είναι από δείγμα. Οι πεπειραμένοι αναγνώστες θα συμφωνούσαν χωρίς νομίζω αντίρρηση ότι είναι από αφανές δείγμα στο οποίο ο συντάκτης περιλαμβάνει τον εαυτό του και όσους άλλους πρεσβεύουν τα ίδια με αυτόν, και όπως ξέρουνε πολλοί από εμάς, υπάρχουν πολλοί τέτοιοι. Οπότε το δείγμα είναι μεγάλο, επομένως σωστά γενικεύει το συμπέρασμα. / Αν δούμε το συλλογισμό από την πλευρά αίτιου-αποτελέσματος, θα πούμε ότι αιτία είναι "η εμπειρία μου και πολλών άλλων σαν εμένα" και αποτέλεσμα "ότι είναι πιθανόν η υποψήφια να ακολουθήσει την ίδια πολιτική".

    2, "Το σώμα α θερμαινόμενο διαστέλλεται, το ίδιο και το σώμα β και το γ και το δ και το . . / τα σώματα α, β, γ, δ, . . είναι μέταλλα/ άρα όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται.
    ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Το δείγμα αποτελείται από τα σώματα α, β, γ, δ, . . που όσο πιο πολλά είναι τόσο μεγαλώνει το δείγμα και τόσο το πιθανό συμπέρασμα γίνεται πιο ισχυρό. Το συμπέρασμα θα είναι καλύτερα να διατυπωθεί με το μάλλον: άρα μάλλον όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται, γιατί η διατύπωση "άρα όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται" δείχνει βεβαιότητα και όχι πιθανότητα. / Σαν αίτιο: επειδή και το α και τα β, γ, δ,  . .σώματα που είναι μέταλλα διαστέλλονται, το  αποτέλεσμα είναι να συμπεράνουμε ότι πιθανό όλα τα μέταλλα να διαστέλλονται, και αυτά που ενδεχομένως δεν έχουν ανακαλυφθεί ως τώρα. **

    ===
    * Είδαμε σε άλλη ανάρτηση ότι ο πανεπιστημιακός καθηγητής Φίλιππος Καργόπουλος ως προς τη γενίκευση, μιλάει  για: επαγωγική γενίκευση, στατιστική γενίκευση, επαγωγή από όλο σε δείγμα, επαγωγή από δείγμα σε δείγμα κλπ. Μιλάει δηλαδή για πολλά είδη γενίκευσης.

    ** Το παράδειγμα με τα μέταλλα: Έναν τέτοιο επαγωγικό συλλογισμό έκαναν οι επιστήμονες της φυσικής στο παρελθόν, όταν εξετάζοντας κάποια λίγα μέταλλα πιθανολογούσαν ότι το ίδιο θα συμβαίνει και σε μέταλλα που δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα. Σήμερα που εξετάστηκαν όλα τα μέταλλα και διαπιστώθηκε ότι όλα έχουν την ιδιότητα να διαστέλλονται όταν θερμαίνονται, ο συλλογισμός είναι πλέον "τέλεια επαγωγή" που εξισούται με παραγωγικό συλλογισμό: Πχ: όλα τα μέταλλα είναι 50 400/ και τα 50 400 όταν θερμαίνονται διαστέλλονται/ άρα όλα τα μέταλλα διαστέλλονται. (= 15/2/13: Το παράδειγμα το πήρα από τη Λογική του Ε. Παπανούτσου. Διορθώνω τον αριθμό από 400 που αναγράφει, σε 50, γιατί όλα τα στοιχεία, μέταλλα, αμέταλλα και ενδιάμεσα είναι 118, και ως εκ τούτου τα μέταλλα δεν μπορεί να είναι 400).

    ======
    Για την τάξη σημειώνω ότι τις αναρτήσεις 8 και 9 τις διέγραψα, γιατί το περιέχομενό τους το αναφέρω σε άλλες αναρτήσεις..
    ====

    Τα ιστολόγιά μου



      Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
      Ετικέτες

      Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011

      7) Οι επαγωγικοί συλλογισμοί στα κοινωνικά θέματα

      ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

      (Συνέχεια από το βιβλίο των εννέα φιλοσόφων:)

      Κεφάλαιο 11, σελ.565, της Merrilee H. Salmon

      -Σελ. 565 [. . .] σ’ αυτό το κεφάλαιο θα εξετάσουμε τις λεγόμενες κοινωνικές επιστήμες δίνοντας έμφαση στο ερώτημα κατά πόσο η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να μελετηθεί με τον τρόπο που οι επιστήμονες μελετούν τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο.
      -Δεδομένου ότι μια επιστημονική μελέτη έχει πρωτίστως να κάνει με σχέσεις αιτιότητας, ένα ερώτημα άμεσα σχετικό με το κύριο θέμα μας είναι το πώς μπορεί να κατανοηθεί η αιτιότητα στον κοινωνικό κόσμο.

      Σελ. 566 Η ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
      [. . .] θα θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι στην έννοια της επιστήμης ανήκουν κάποια χαρακτηριστικά,  όπως είναι οι νόμοι, η επαληθευσιμότητα, η πρόβλεψη, και οι διαφόρων ειδών εξηγήσεις που περιγράφονται στα προηγούμενα κεφάλαια.
      Σελ 569 Η άποψη του Μιλλ για τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς μπορεί να ονομαστεί φ υ σι ο κ ρα τι κ ή , γιατί θεωρεί τις ανθρώπινες σκέψεις και τα συναισθήματα , καθώς και τις πράξεις που αυτά προκαλούν, ως μέρος του φυσικού κόσμου. 
      [. . . ] Ο Μιλλ πιστεύει πως είναι δυνατό να εξαχθούν επιστημονικές γενικεύσεις που να καλύπτουν ατομικές και κοινωνικές μονάδες, και ότι αυτές οι γενικεύσεις παρέχουν τη δυνατότητα να εξηγηθεί ικανοποιητικά η ατομική και η κοινωνική συμπεριφορά και να προβλεφθεί με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. 

      ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ στη φυσιοκρατική άποψη:
      σελ. 570 Οι επικριτές της άποψης ότι οι μελέτες της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι ή μπορούν να είναι επιστημονικές, διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: Στους ερμηνειοκράτες (ισχυρίζονται ότι οι ερμηνείες της ανθρώπινης συμπεριφοράς έχουν εντελώς διαφορετική δομή από τις ερμηνείες για τα φυσικά φαινόμενα, μιας και η ανθρώπινη συμπεριφορά συνίσταται σε πράξεις που εκτελούνται για κάποιους λόγους, δηλαδή από κάποιες πεποιθήσεις ή κάποιες επιθυμίες, και όχι σε συμβάντα που προκαλούνται από διάφορες αιτίες), στους νομολογικούς σκεπτικιστές (δεν αρνούνται ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά υπόκειται σε αιτιακούς νόμους, αμφιβάλλουν όμως ότι θα είναι ποτέ δυνατό να βρεθούν οι νόμοι της ανθρώπινης συμπεριφοράς), και στους θιασώτες της λεγόμενης κριτικής θεωρίας (πρεσβεύουν ότι είναι ανεπίτρεπτο να προσπαθούμε να εξηγήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά με όρους αιτίας και αποτελέσματος, γιατί αυτό υπονομεύει την αξία της ελεύθερης βούλησης).

      ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
      -σελ. 574: Η θέση των ερμηνειοκρατών ότι δεν υπάρχει αιτιακή σχέση μεταξύ λόγων και πράξεων, ανασκευάζεται από τον Donald Davidson  Ντόναλντ Ντέιβιντσον το 1980 με την επισήμανση ότι το γεγονός ότι υπάρχει ένας λόγος μπορεί να συσχετιστεί αιτιακά με την πράξη που προκύπτει από αυτόν. Ο Ντέιβιντσον υποστηρίζει πως οι λόγοι  (πεποιθήσεις ή επιθυμίες) είναι αιτίες των πράξεων. 
       -σελ.576: Μια άλλη προσπάθεια συμβιβασμού ερμηνειοκρατίας και φυσιοκρατικής άποψης  είναι "η θεωρία εξήγησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς ως ακολουθίας θεωρητικών αποφάσεων".  Η προσφυγή στους 'λόγους' -πεποιθήσεις και επιθυμίες/αξίες- που προτάσσει ο δρων προς εξήγηση των πράξεών του είναι το σημείο όπου η φυσιοκρατική θεωρία έχει μια βάση σύμφωνη με τον κοινό νου. Οι εξηγήσεις όμως που προέρχονται από τον κοινό νου είναι συνήθως ατελείς, γιατί δεν ανατρέχουν ρητά σε κάποιους νόμους. {Ένας νόμος που προτείνουν κυρίως οι οικονομολόγοι είναι ο νόμος της μέγιστης ωφέλειας. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι το άτομο και οι κοινωνικές ομάδες, ενεργούν  με αυτόν τον γνώμονα. Αλλά και εδώ υπάρχουν αντιρρήσεις: γιατί αλλιώς θεωρεί ο ένας τη μεγίστη ωφέλεια και αλλιώς ο άλλος. (Σ.σ:  πχ η μεγίστη ωφέλεια για να ένα θρησκευόμενο είναι η κατάκτηση του παραδείσου, ενώ για έναν κερδοσκόπο το χρηματικό κέρδος- Η ίδια δυσκολία υπάρχει στο να καθορίσουμε και τους άλλους τέτοιους γενικούς νόμους)}.

      Σελ. 592: Κεφάλαιο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
      [. . .] Στις κοινωνικές επιστήμες δεν είμαστε ποτέ σίγουροι όσο στις φυσικές επιστήμες ότι αυτό που υπολογίζουμε ή μετράμε είναι και το ουσιώδες για την κατανόηση του αντικειμένου. Η επιλογή μεταβλητών είναι στενά συνδεδεμένη με τους σκοπούς στους οποίους υπάγεται η μελέτη μας της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και οι ίδιοι οι σκοποί είναι διαφορετικοί και σύνθετοι, έτσι ώστε να αμφιβάλλουμε συχνά αν έχουμε απομονώσει τις σημαντικές μεταβλητές. Είναι γνωστή η δυσκολία να εκφραστούν ποσοτικά οι αξιολογικές κρίσεις ∙ οι ανθρώπινες προτιμήσεις δεν ακολουθούν πάντα τα αυστηρά κριτήρια που υποθέτει το πρότυπο ορθολογικότητας των οικονομολόγων. Η φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών  . . ., είναι πολύ λιγότερο ανεπτυγμένη από τη φιλοσοφία των φυσικών επιστημών και τη φιλοσοφία των βιολογικών επιστημών.

      ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΟΥ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
      - Υπάρχει ανάγκη να καθοριστεί καλύτερα και πιο ρητά πότε έχουμε παραγωγικό και πότε επαγωγικό συλλογισμό για κοινωνικά θέματα. Γιατί τέτοια θέματα περιλαμβάνουν τα κείμενα με τα οποία ασχολούνται οι μαθητές στο λύκειο και οι καθηγητές τους.
      - Βέβαια, αυτό είναι ένα θέμα δύσκολο, όπως μας λένε και οι ειδικοί τις απόψεις των οποίων προσπάθησα να παρουσιάσω παραπάνω.
      - Μια πρώτη και σημαντική λύση δίνει ο ίδιος ο Χιουμ λέγοντας αυτά που είδαμε στην  6η ανάρτηση, ότι δηλαδή κάνουμε επαγωγικούς συλλογισμούς: ΟΤΑΝ ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ, ΟΤΑΝ «ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ» ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ , ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΓΟΥΜΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΠΟΥ  ΑΛΛΟΥ, ΚΑΘΩΣ  ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΩΝΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟ.
      - Μια λύση προς αυτή την κατεύθυνση θέλω να δώσω με όσα αναφέρω στην 5η  ανάρτηση για τις τεχνικές . Σωστότερα προς μια τέτοια λύση προτρέπω τους ειδικούς. Γιατί οι ειδικοί εξιχνιάζουν με λεπτομέρεια όσα αφορούν τις θετικές επιστήμες, αλλά νομίζω ότι παραμελούν να ασχοληθούν έντονα με τον τρέχοντα, καθημερινό λόγο. Αυτόν δηλαδή που ασχολείται με τα κοινωνικά θέματα. 
      ==============

      Τα ιστολόγιά μου



          

        Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
        Ετικέτες

        6) Επαγωγικοί συλλογισμοί και Χιουμ


        - Όσα αναφέρονται στην παρούσα ανάρτηση είναι αντιγραφή από το βιβλίο "Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης" . Ελληνικές εκδόσεις 1998, 1999, 2001 από Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, απόδοση από τα αγγλικά: Πάνος Θεοδώρου, Κώστας Παγωνδιώτης, Γιώργος Φουρτούνης, Επιστημονική Επιμέλεια μετάφρασης: Αριστείδης Μπαλτάς. ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Introduction of th Filosophy of Science, 1992- Συγγραφείς: M. H. Salmon, J. Earman, C. Glymour, J. G. Lennox, P. Machamer, J. E. McGuire, J. D. Norton, W. C. Salmon, K. F. Schaffner

        -(Σημείωση: Η αντιγραφή , από την έκδοση του 2001, είναι επιλεκτική και αφορά ελάχιστα σημεία του όλου έργου που εκτείνεται σε εξακόσιες περίπου σελίδες. Η διατύπωση των σημείων που επιλέγονται, γίνεται περιληπτικά με προσπάθεια φυσικά να αποδοθεί το νόημα σωστά).

        - Χιουμ
        Σελ. 70,  Ο Χιουμ διαίρεσε όλους τους συλλογισμούς σε δυο τύπους, στους συλλογισμούς που αφορούν σχέσεις ιδεών και στους συλλογισμούς που αφορούν καταστάσεις πραγμάτων και ύπαρξη. Όλα τα παραγωγικά επιχειρήματα των καθαρών μαθηματικών και της λογικής εντάσσονται στην πρώτη κατηγορία.
        Όμως  όποτε από γεγονότα που έχουν παρατηρηθεί βγάζουμε συμπεράσματα για γεγονότα που δεν έχουν παρατηρηθεί, τότε ολοφάνερα συλλογιζόμαστε ενισχυτικά, το περιεχόμενο δηλαδή του συμπεράσματος υπερβαίνει το περιεχόμενο των προκείμενων. ΟΤΑΝ ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ, ΟΤΑΝ «ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ» ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ , ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΓΟΥΜΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΠΟΥ  ΑΛΛΟΥ, ΚΑΘΩΣ  ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΩΝΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟ τότε δεσμευόμαστε στον τρόπο του συλλογίζεσθαι που αφορά καταστάσεις πραγμάτων και ύπαρξη. [. . .] Αναφορικά  με τους συλλογισμούς αυτού του τύπου ο Χιουμ θέτει ευθέως το ερώτημα: ποιο είναι το θεμέλιο για την συναγωγή συμπερασμάτων από το παρατηρηθέν στο απαρατήρητο ; Και αμέσως καταλήγει στο ότι οι συλλογισμοί αυτού του τύπου στηρίζονται σε σχέσεις αιτίου- αποτελέσματος.
        Σελ. 71 Όταν ένα γεγονός προκαλεί κάποιο άλλο παρατηρούμε τρία πράγματα: Το πρώτο είναι η χρονική προτεραιότητα- η αιτία προηγείται του αποτελέσματος. Το δεύτερο είναι η χωροχρονική εγγύτητα- η αιτία και το αποτέλεσμα βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο στο χώρο και στο χρόνο. Και το τρίτο στοιχείο είναι η σχέση σταθερής σύζευξης.- αν επαναλάβουμε το πείραμα πολλές φορές, ανακαλύπτουμε το αποτέλεσμα είναι ακριβώς το ίδιο όπως την πρώτη φορά. ( σ. σ: Ο Χιουμ χρησιμοποιεί ως παράδειγμα για πείραμα τις μπίλιες του μπιλιάρδου: η μπίλια που ήταν ακίνητη απομακρύνεται πάντοτε μετά τη σύγκρουση με την μπίλια που τη χτυπάμε με τη στέκα).
        Σελ. 73/74 : Ο Χιουμ  δεν λέει απλώς ότι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τα πορίσματα από επαγωγικούς συλλογισμούς, αλλά ότι δεν διαθέτουμε καμιά λογική βάση που να εδραιώνει οποιαδήποτε εμπιστοσύνη σχετικά με την οποιαδήποτε πρόβλεψη, ( σ. σ: με αυτά δηλαδή τα πορίσματα, που ουσιαστικά είναι προβλέψεις).
        -Η κριτική που άσκησε ο Χιουμ στην επαγωγική συλλογιστική κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στα ίδια τα θεμέλια της εμπειρικής επιστήμης.
        - Οι φιλόσοφοι έχουν υιοθετήσει μια ποικιλία στρατηγικών για να αντεπεξέλθουν στο δίλημμα του Χιουμ. (σ. σ: Θα αναφερθούν εδώ δυο από τις πέντε σχετικές θεωρίες/ στρατηγικές):
        1, Η επιτυχία της επιστήμης: Ο πιο βασικός λόγος για την εμπιστοσύνη στις μεθόδους της επαγωγής είναι η αξιοσημείωτη επιτυχία στο να καθιστούν ικανούς τους επιστήμονες να εξηγούν τα φυσικά φαινόμενα και να προβλέπουν μελλοντικά συμβάντα (πολύ καλύτερα από όσο άλλες μέθοδοι, πχ η  μαντεία με την κρυστάλλινη σφαίρα κτλ) .    
        2, Η διάλυση του προβλήματος δια της καθημερινής γλώσσας: Το να βασίζουμε τις πεποιθήσεις μας στα διαθέσιμα τεκμήρια είναι ό,τι συνιστά την ορθολογικότητα. Το να διερωτόμαστε αν είναι λογικό να βασιζόμαστε σε τεκμήρια εξ επαγωγής ισοδυναμεί με το να διερωτόμαστε αν είναι λογικό να είμαστε λογικοί. (σ. σ: Ως επαγωγικό τεκμήριο φέρνει τη στροφορμή, το στρίψιμο δηλαδή με ιλιγγιώδη ταχύτητα του καλλιτέχνη γύρω από τον εαυτό του. Η στροφορμή που χρησιμοποιούν στο καλλιτεχνικό πατινάζ, στηρίζεται επαγωγικά σε ένα τεράστιο όγκο παραδειγμάτων, είναι δηλαδή επαγωγικό τεκμήριο).
        =======

        Τα ιστολόγιά μου


          Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
          Ετικέτες

          Τρίτη 31 Μαΐου 2011

          5) Σκέψεις γύρω από τον παραγωγικό και επαγωγικό συλλογισμό

          -Ο έλεγχος εάν ένας συλλογισμός είναι παραγωγικός ή επαγωγικός είναι ένα δύσκολο έργο. Για να διευκολυνθούμε πρέπει να έχουμε υπόψη  μας αυτά που λένε οι ειδικοί. Από αυτά που λένε, μπορούμε ίσως να δημιουργήσουμε κάποιες τεχνικές ελέγχου και σε περίπτωση αμφιβολιών να χρησιμοποιούμε όχι μόνον μια, αλλά περισσότερες.

          Οι τεχνικές ελέγχου:
          Α- Εάν ο συλλογισμός πηγαίνει από το γενικό στο ειδικό είναι σε πολλές αλλά όχι σε όλες τις περιπτώσεις παραγωγικός. Αλλιώς είναι επαγωγικός. (Η τεχνική αυτή ίσχυε λανθασμένα για όλες τις περιπτώσεις. Όπως μας λένε όμως οι ειδικοί ισχύει για ορισμένες μόνο περιπτώσεις).
          Β- Εάν όλες οι προκείμενες είναι παραδεκτές αλήθειες, ο συλλογισμός είναι παραγωγικός (γιατί δεν μπορεί να βγει πιθανό συμπέρασμα, αφού υποχρεωτικά θα βγει βέβαιο που σηματοδοτεί παραγωγικό συλλογισμό). Εάν κάποια είναι μη παραδεκτή από όλους αλήθεια αλλά μόνον από ορισμένους, ή μόνο πιθανή, τότε ο συλλογισμός είναι επαγωγικός.
          Γ- Μια άλλη «τεχνική» είναι «η γνώση του πού χρησιμοποιούμε παραγωγικούς συλλογισμούς».
          -Τους παραγωγικούς τους χρησιμοποιούμε στα θεωρήματα των μαθηματικών και σε θέματα φυσικής, χημείας και άλλων θετικών επιστημών που έχουν λυθεί. Για όλα αυτά υπάρχουν αποδείξεις (προκείμενες), γιατί ακριβώς έχουν λυθεί, που μπορούμε κι εμείς να τις χρησιμοποιήσουμε και να κάνουμε παραγωγικό λόγο. Αφού μάθουμε δηλαδή με τα διάφορα μαθήματά μας τις αποδείξεις, μετά είμαστε σε θέση γι’ αυτά τα θέματα να κάνουμε παραγωγικούς συλλογισμούς (να λύνουμε λόγου χάρη ασκήσεις μαθηματικών που στηρίζονται σε θεωρήματα, όπως και ασκήσεις φυσικής, χημείας και όλων των άλλων θετικών επιστημών).
          -Τους παραγωγικούς συλλογισμούς όμως τους χρησιμοποιούμε και σε θεωρητικά ζητήματα  για θέματα που έχουν εξιχνιαστεί και λυθεί. Αποκτούμε τις γνώσεις με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή μας και με άλλους τρόπους (πχ μέσα από εκλαϊκευμένα περιοδικά), και χρησιμοποιούμε αυτές τις γνώσεις, τις προκείμενες που μας δίνουν αυτές οι γνώσεις, για παραγωγικούς συλλογισμούς. Πχ από την ιστορία ξέρουμε ότι βία υπήρχε πάντα, οπότε μπορούμε οποιαδήποτε στιγμή να αποδείξουμε παραγωγικά ότι βία υπήρχε πάντα, από τη γραμματική  γνωρίζουμε το ρόλο του ρήματος (και μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα γι' αυτόν) ή ότι το ουσιαστικό διαφέρει από το επίθετο, από το συντακτικό ότι η πρόταση συντάσσεται έτσι και αλλιώς, ή ότι οι κρίσεις χωρίζονται σε αυτό και εκείνο το είδος, από τη φιλοσοφία ότι ο συλλογισμός αποτελείται από προκείμενες και συμπέρασμα, κτλ, κτλ.
          -Τους παραγωγικούς συλλογισμούς τους χρησιμοποιούμε και για κοινωνικά θέματα που στηρίζονται πάνω σε αξιώματα. Τέτοια αξιώματα είναι πολλοί  νόμοι που αφορούν την ηθική και το δίκαιο (το δίκαιο που σχετίζεται βέβαια με πάρα πολλά θέματα που ανήκουν σε πολλούς και διάφορους κλάδους, όπως πχ στην οικονομία). Τα αξιώματα/ νόμοι πάντως διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία ή και από εποχή σε εποχή. Πχ για τις δουλοκτητικές κοινωνίες ο δούλος ήταν πράγμα και η θανάτωσή του δεν είχε συνέπειες για τον αφέντη. Για ορισμένες μωαμεθανικές χώρες το να μη φορά μπούργκα η γυναίκα είναι, νομίζω, ποινικό αδίκημα, ενώ για τις βουδιστικές κοινωνίες όχι, για ορισμένες δυτικές κοινωνίες η φοροδιαφυγή είναι ποινικό αδίκημα και ο αυτός που φοροδιαφεύγει τιμωρείται αυστηρά με φυλάκιση, ενώ για άλλες η φοροδιαφυγή είναι φορολογικό αδίκημα που επιφέρει χρηματική μόνο ποινή. (Οι δικαστές, ας πάρουμε αυτούς ως παράδειγμα, στηρίζονται πάνω στο αξίωμα/ νόμο της χώρας τους, τον θεωρούν ως προκείμενη και με δεύτερη προκείμενη την πιστοποίηση ότι διαπράχθηκε ή όχι το αδίκημα, βγάζουν το παραγωγικό συμπέρασμα, την απόφαση δηλαδή, να τιμωρηθεί ή να αθωωθεί ο κατηγορούμενος).

          -Ο κατάλογος του πότε έχουμε παραγωγικούς συλλογισμούς πρέπει α) να συμπληρωθεί για να αποτελέσει ένα πραγματικό βοήθημα για όλους μας, και ιδιαίτερα για τους φιλόλογους που έχουν έργο να βάζουν ασκήσεις με συλλογισμούς στους μαθητές και να ελέγχουν τις απαντήσεις τους. Εδώ έδωσα κάποιες λίγες σκέψεις για έναν τέτοιο κατάλογο. Και β) πρέπει να υπάρχει και κατάλογος πότε χρησιμοποιούμε επαγωγικούς συλλογισμούς, και με έναν τέτοιο κατάλογο θα ασχοληθώ παρακάτω, που φυσικά πρέπει να συμπληρωθεί ή να διαφοροποιηθεί, ή απλοποιηθεί, και γενικά να βελτιωθεί.

          Δ)-Μια  άλλη «τεχνική», το δείγμα, είναι και αυτή πολύ χρήσιμη. Κυρίως, γιατί πολλοί πομποί λόγου (πχ συγγραφείς) παρουσιάζουν τις προκείμενές τους σαν να προέρχονται από το σύνολο της κοινωνίας και τα επαγωγικά συμπεράσματά τους ως βέβαια, ως αποτέλεσμα δηλαδή παραγωγικού συλλογισμού, ενώ μια προσεκτικότερη ματιά δείχνει ότι τα συμπεράσματά τους στηρίζονται σε δείγμα. Μάλιστα, ορισμένες ή και πολλές φορές, σε δείγμα μονόπλευρο. Αλλά συλλογισμός που στηρίζεται σε δείγμα είναι επαγωγικός. Οι ειδικοί μάλιστα, τον αποκαλούν όταν στηρίζεται σε μονόπλευρο δείγμα, επαγωγικό παραλογισμό.
          (Να σημειωθεί ότι, αντίθετα, πολλοί συγγραφείς τα επαγωγικά συμπεράσματά τους, χρησιμοποιώντας κατάλληλες λέξεις που δείχνουν αμφιβολία και πιθανότητα, τα παρουσιάζουν όπως πρέπει, δηλαδή ως επαγωγικά: πχ η ποίηση μπορεί να χωριστεί αδρομερώς σε επική, λυρική και δραματική) 
          -Επαγωγικούς κάνουμε για όσα πάμπολλα θέματα φυσικής, χημείας, και άλλα που ανήκουν στις θετικές επιστήμες, δεν έχουν λυθεί, για όσα υπάρχουν κάποιες ενδείξεις, ή απλώς υποθέσεις, αλλά όχι αναντίρρητες αποδείξεις.
          -Επαγωγικούς κάνουμε και για όσα θέματα ηθικής και δικαίου δεν διέπονται από ρητούς νόμους/αξιώματα.
          -Επαγωγικούς κάνουμε και για θέματα αισθητικής. Οι αισθητικές κρίσεις είναι υποκειμενικές, δεν βασίζονται σε όλους αλλά μόνον στο άτομό μας ή σε λίγους που ανήκουν στην ίδια «σχολή» με μας. Εξαίρεση αποτελούν οι αισθητικές κρίσεις που τις έχουν επεξεργαστεί οι αιώνες και στις οποίες συμφωνούν όλοι ειδικοί και μη ειδικοί, και που αποτελούν «αποδεκτές αλήθειες», πχ οι κρίσεις για τους υπέροχους ψαλμούς του Δαβίδ, για το αρχιτεκτόνημα της Αγίας Σοφίας, για τα αριστουργήματα του Σαίξπηρ, για τη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, για τις μουσικές συνθέσεις του Μότσαρτ, για την ποίηση του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ (Rabîndranâth Tagore,  και για χιλιάδες άλλα έργα// κρίσεις που χρησιμοποιούνται για παραγωγικούς συλλογισμούς.
          -Επαγωγικούς συλλογισμούς κάνουμε και όταν χρησιμοποιούμε το συναίσθημα, γιατί στηρίζονται στο τι νιώθουμε ο καθένας ως άτομο, ή ως κοινωνική ομάδα. Εξαίρεση ίσως να αποτελούν συναισθηματικές κρίσεις «για τον πόνο της μάνας που χάνει το παιδί της», για «τη χαρά από την επιστροφή του ξενιτεμένου» και κάποιες άλλες λίγες παρόμοιες, που είναι οι ίδιες για όλους τους λαούς και για όλες τις εποχές.
          -Επαγωγικούς συλλογισμούς κάνουμε για να εξάγουμε αξιολογικές γενικά κρίσεις. Που είναι διαφόρων ειδών, από τις κρίσεις για χαρακτήρες ατόμων/ προσώπων, από τις κρίσεις για ιστορικά γεγονότα, για καταστάσεις πολιτικές μέχρι αυτές που ονομάσαμε προηγουμένως αισθητικές κρίσεις. Μια τέτοια κρίση για να ενταχθεί στη χορεία των παραδεγμένων από όλους αληθειών, έχει ανάγκη από την αποδοχή των αιώνων. Έτσι οι αιώνες αποφάνθηκαν με βεβαιότητα ότι ένα από τα λίκνα του πολιτισμού είναι η αρχαία Βαβυλώνα, άλλο η αρχαία Αίγυπτος, τρίτο η Ιουδαία και η Παλαιστίνη, τέταρτο . . . κτλ.  
          ===========
          Προσθήκη 2/6/2011: Πολύ χρήσιμη για πληθώρα περιπτώσεων, γι' αυτό και σημαντική, βρίσκω τη μέθοδο "του συμπερασμού προς την καλύτερη εξήγηση- ή απαγωγή". Μας βοηθάει να καταλάβουμε αμέσως ότι ένας τέτοιος συλλογισμός- όπως αυτός που αναφέρεται εκεί όπου παρατίθεται αυτή η μέθοδος- που τον συναντάμε καθημερινά στις εφημερίδες, στις τηλεοπτικές συζητήσεις, σε σοβαρές περιπτώσεις αλλά και σε διηγήματα,μυθιστορήματα κλπ, είναι επαγωγικός. Παλαιότερα για να εξηγηθεί ένας τέτοιος συλλογισμός λέγονταν από τους συγγραφείς, φιλόλογους και λοιπούς διανοητές, πολλά και διάφορα ασαφή. Πχ "εκφράζετε μιαν εντύπωση γι' αυτό που παρατηρήσατε, κάνετε δηλαδή μιαν υπόθεση που ξαφνικά πλάθετε στο μυαλό σας, υπόθεση που στηρίζεται πάνω σε μια πολύχρονη εξάσκηση επαγωγικού και παραγωγικού συλλογισμού". 

          (Διαβάζω από το βιβλίο του Φ.Β. Καργόπουλου: Για τον Peirce* ότι, η απαγωγή είναι ο μόνος τρόπος που προοδεύει η επιστήμη . . . και (παρακάτω) o Gilbert Harman ** έχει προσφέρει επιχειρήματα ότι όλα τα είδη επαγωγής, και ειδικότερα η γενίκευση, είναι κατά βάση απαγωγές).

          Υποσημειώσεις( από τη Βικιπαιδεία):
          * Peirce (1839 -1914) αμερικανός φιλόσοφος, επιστήμων της λογικής, μαθηματικός.
          ** Gilbert Harman (1938- ) σύγχρονος αμερικανικός φιλόσοφος , διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον

          ==========.

          Τα ιστολόγιά μου




            Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
            Ετικέτες

            Κυριακή 29 Μαΐου 2011

            4) Επαγωγικοί συλλογισμοί και διευκρινίσεις - (Η αναλογία κλπ)

            Διευκρινίσεις από τους ειδικούς

            - Η αποκλειστική επαγωγή βασίζεται λογικά στον παραγωγικό συμπερασμό του σύνθετου διλήμματος «π- ή ρ- ή σ- ή τ, αλλά όχι π και όχι ρ και όχι σ, άρα τ»  (σ. σ: όπου π, ρ, σ, τ είναι αιτίες και όλα μαζί αποτελούν ένα πλήρη κατάλογο αιτιών). Το πρόβλημα βέβαια είναι πώς μπορούμε να βεβαιωθούμε ότι έχουμε ένα πλήρη κατάλογο αιτιών. Στην εμπειρική έρευνα κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, γι’ αυτό οι μέθοδοι του Μιλλ πρέπει να θεωρηθούν ως υποθετικές αποδείξεις (σ. σ: δηλαδή ως πιθανολογικοί συλλογισμοί, ως επαγωγικοί συλλογισμοί, όπως και είναι βέβαια).
            -Οι μέθοδοι του Μιλλ εφαρμόζονται με επιτυχία στην τεχνολογική έρευνα και στις βιολογικές επιστήμες. [ . . ]. [Αλλά] έχουν χάσει πια την πρωτεύουσα θέση που κατείχαν. 

            - (Για την Αποκλειστική Επαγωγή) Στη μέθοδο της διαφοράς: είναι απαραίτητο να υπάρχουν τουλάχιστον δυο εξεταζόμενες περιπτώσεις που να είναι ακριβώς όμοιες με μόνη εξαίρεση τον υποτιθέμενο αιτιακό παράγοντα, και το αποτέλεσμα βέβαια. Αλλά αυτή η προϋπόθεση είναι αδύνατο να πληρωθεί. Αν εξαιρέσουμε τις μαθηματικές οντότητες και ορισμένες δικές μας, ανθρώπινες κατασκευές, δεν υπάρχουν δυο όμοια πράγματα στον κόσμο που να διαφέρουν μόνο ως προς ένα χαρακτηριστικό. - Για να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο θα πρέπει να κάνουμε μερικές βασικές απλοποιήσεις και να λάβουμε τα βασικά στοιχεία δυο περιπτώσεων (σ.σ. μια και δεν μπορούμε να τα λάβουμε όλα, εκτός από τις περιπτώσεις που εξαιρούνται).
            - (Για την Αποκλειστική Επαγωγή): Για να «συμμαζευτούν» λογικά οι 6 και 7 μέθοδοι χρειάζεται να επεκταθούμε σε συναρτήσεις, πράγμα που είναι έξω από τους στόχους μας.  Η σημασία τους όμως παραμένει μεγάλη, ιδιαίτερα για τις ιατρικές επιστήμες και για τις κοινωνικές επιστήμες γιατί στις πρώτες συχνά δεν θέλουμε, και στις δεύτερες συχνά δεν μπορούμε να απομονώσουμε και να αφαιρέσουμε ή να προσθέσουμε κάποιον παράγοντα που θεωρούμε σημαντικό.

            ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ: Η επίκληση σε αυθεντία ανάγεται στους επαγωγικούς συλλογισμούς. Για την αυθεντία εξάλλου πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι α) υπάρχει δυνατότητα διαφωνίας μεταξύ αυθεντιών, β) οι γνώμες των αυθεντιών συχνά ερμηνεύονται λανθασμένα, γ) επίκληση της γνώμης τους  πρέπει να περιορίζεται στα θέματα που θεωρούνται αυθεντίες.

            ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ: Είναι ασθενές είδος επαγωγής (σ. σ: σε άλλο σημείο όμως, που το αναφέρω παρακάτω, οι ειδικοί μιλάνε και για ισχυρές αναλογίες, που υπάγονται και αυτές βέβαια στους επαγωγικούς συλλογισμούς). Η αναλογία συμπεραίνει την ύπαρξη μιας ιδιότητας σε ένα πράγμα με βάση την ύπαρξη της ίδιας ιδιότητας σε ένα άλλο πράγμα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1ο «ο κόσμος είναι σαν ρολόι, και όπως το ρολόι έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από κάποιον, έτσι και ο κόσμος πρέπει να έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από κάποιον». / 2ο Μια τελείως ασθενής αναλογία είναι εκείνη του Πλάτωνα στην Πολιτεία του που συμπεραίνει ότι «η δικαιοσύνη στην πολιτεία πρέπει να είναι η ίδια με τη δικαιοσύνη που χαρακτηρίζει την οργάνωση των αρετών σε ένα άτομο, γιατί η πολιτεία είναι σαν τον άνθρωπο»./ 3ο Κάπως πιο ισχυρή η αναλογία: «ο φίλος μας πρέπει να έχει ορισμένα ανάλογα χαρακτηριστικά με μας γιατί έχει την ίδια ηλικία με μας, προέρχεται από παρόμοιο περιβάλλον και έχει παρόμοιες εμπειρίες». Αυτός ο επαγωγικός συλλογισμός είναι ασθενής αλλά όχι τελείως αβάσιμος.

            -ΙΣΧΥΡΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ κρίνονται αυτές που στηρίζονται και σε κάποιες άλλες, μη ρητά αναφερόμενες, αλλά σημαντικές προκείμενες, πχ: τα προβλήματα που παρουσιάζει το αυτοκίνητό σου πρέπει να προέρχονται από το ηλεκτρικό τους σύστημα, γιατί τα ίδια προβλήματα παρουσίασε και το δικό μου», είναι ισχυρός επαγωγικός αν στηρίζεται στις μη αναφερόμενες προκείμενες ότι  «το δικό σου αυτοκίνητο είναι σαν το δικό μου, της ίδιας μάρκας, μοντέλου και της ίδιας χρονιάς».
            -(σ. σ: με βάση το τελευταίο παράδειγμα θα έλεγα ότι, ισχυρή αναλογία είναι αυτή που συγκρίνει δυο πράγματα που έχουν πολλές κοινές ιδιότητες, εκτός από αυτή που μας ενδιαφέρει που την έχει σίγουρα μόνο το ένα πράγμα, και πιθανολογούμε ότι θα την έχει και το άλλο πράγμα).       

            Επαγωγικοί παραλογισμοί

            -Γενικά: Στην περίπτωση των παραγωγικών επιχειρημάτων απαιτούμε να έχουν κάποια ορισμένη λογική μορφή και να είναι οι προκείμενες τους αληθείς. Στα επαγωγικά επιχειρήματα απαιτούμε εκτός από την απαραίτητη λογική μορφή και την αλήθεια των προκείμενων, να συμπεριλαμβάνονται στις προκείμενες όλες οι υπάρχουσες σχετικές μαρτυρίες. Η αρχή αυτή ονομάζεται «ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ» και η παραβίασή της οδηγεί στον επαγωγικό παραλογισμό της ανεπάρκειας των μαρτυριών.

            -Πιο συγκεκριμένα : Οι ειδικοί διακρίνουν τρία είδη επαγωγικών παραλογισμών:
            1-Ο παραλογισμός ανεπαρκών στατιστικών στοιχείων: Είναι αυτός που στηρίζεται σε μικρό δείγμα. Σ’ αυτόν υπάγεται και η εσφαλμένη γενίκευση, όπου το δείγμα σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι ασήμαντο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ συνηθισμένα αυτά που οδηγούν σε συμπεράσματα για το χαρακτήρα ενός λαού, ή μιας φυλής με βάση αλήθειες που ισχύουν για ελάχιστα μέλη των ομάδων αυτών. Το κριτήριο του μικρού δείγματος μπορεί όμως να ισχύει για θέματα φυσικής, πχ για μέταλλα.
            2-Ο Παραλογισμός των βεβιασμένων στατιστικών στοιχείων: όπου το δείγμα δεν είναι επιλεγμένο στην τύχη.
            3- Ο Παραλογισμός που είναι στον αντίποδα της αναφοράς στην αυθεντία. Σ’ αυτόν συμπεραίνουμε ότι μια πρόταση είναι ψευδής ή αληθής επειδή προέρχεται από κάποιο πρόσωπο για το οποίο ισχύουν ορισμένα στοιχεία. Πχ ότι "ανακάλυψε τη θεωρία του σε μισή ώρα  άρα η θεωρία του  είναι ψευδής",  ενώ είναι δυνατό να είναι αληθής. Ή ότι "η θεωρία του είναι σωστή γιατί την επεξεργάστηκε είκοσι χρόνια", ενώ μπορεί να μην είναι σωστή παρά τα είκοσι χρόνια επεξεργασίας της.  Πιο επικίνδυνες περιπτώσεις είναι όταν μια θεωρία απορρίπτεται με το αιτιολογικό ότι αυτός που την προτείνει είναι της τάδε ιδεολογίας, ή όταν την ηθική θεωρία που προτείνει κάποιος την απορρίπτουμε επειδή ο ίδιος είναι ανήθικος, κτλ.

            ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ‘’ΛΟΓΙΚΕΣ’’
            Γενικά: Ως πλησιέστεροι συγγενείς της λογικής μπορούν να θεωρηθούν δυο είδη γνώσης: 
            η μαθηματική λογική και η γραμματική που συμπεριλαμβάνει και το συντακτικό.
            -Η διαφορά της λογικής με τη γλώσσα είναι ότι η λογική εξετάζει τη γλώσσα από τη σκοπιά της αλήθειας, ενώ η γραμματική από τη σκοπιά της γραμματικής ορθότητας.
            -Άλλη προφανής διαφορά είναι η παγκοσμιότητα της λογικής σε αντίθεση με τη γραμματική και το συντακτικό (σ. σ. της πρότασης) που ισχύουν  μόνο εκεί που έχουν αποδειχθεί μια συγκεκριμένη γλώσσα, εκεί όπου κατά κάποιο τρόπο υπάρχει σύμβαση για την αποδοχή της συγκεκριμένης γλώσσας).// {σ. σ=  Πάντως η θεωρία δομής των παραγράφων, δηλαδή το συντακτικό των παραγράφων , σε αντίθεση με το συντακτικό της πρότασης, είναι κοινό για όλους τους λαούς και τις εποχές, όπως η λογική}.
            =================

            Τα ιστολόγιά μου




              Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
              Ετικέτες , , , ,
              Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)