Β) Για τους επαγωγικούς συλλογισμούς με αίτιο και αποτέλεσμα το σχολικό βιβλίο "έκφραση-έκθεση, τρίτο τεύχος για την τρίτη λυκείου" αναφέρει τα εξής:
>>Εφόσον πρόκειται για συλλογισμό με αίτιο-αποτέλεσμα, αναρωτηθείτε: α) είναι η αιτιώδης σχέση λογική ή απλώς χρονολογική; β) . . μήπως μια μερικότερη αιτία προβάλλεται ως η μοναδική; γ) είναι η αιτία αναγκαία ή/και επαρκής, για να προκληθεί το αποτέλεσμα;
-Και σε υποσημείωση το βιβλίο διευκρινίζει:
>> Η σχέση αιτίου αποτελέσματος μπορεί να παρουσιαστεί στο συλλογισμό μας με μια από τις παρακάτω τρεις μορφές:
@ Η αιτία είναι συγχρόνως αναγκαία (το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτήν) και επαρκής για το αποτέλεσμα (αρκεί μόνον αυτή για να προκληθεί το αποτέλεσμα) πχ απαιτείται θερμοκρασία εκατό βαθμών Κελσίου και κανονικές συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης για το βρασμό του νερού.
@ Η αιτία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι επαρκής, πχ το κρύο είναι αναγκαία προϋπόθεση για να χιονίσει, αλλά δεν αποτελεί επαρκή αιτία.
@ Η αιτία είναι επαρκής αλλά όχι αναγκαία, πχ το κάπνισμα είναι επαρκής αιτία για καρκίνο των πνευμόνων αλλά όχι αναγκαία.
-Στη συνέχεια το βιβλίο δίνει ασκήσεις. Ας δούμε δύο για να τις σχολιάσουμε:*
1, '' Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καθόλου καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα''.
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: η αιτία που δεν πήγε η μέρα μου καλά είναι ότι το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα, αλλά αυτή η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρκής για να μην πάει η μέρα μου καλά. Ο 'συλλογισμός' είναι επαγωγικός με αίτιο-αποτέλεσμα, αλλά δεν είναι συλλογισμός παρά παραλογισμός. Δεν μπορείς να επικαλείσαι τέτοια αστεία αιτία για το ότι η μέρα σου δεν πήγε καλά, κάτι άλλο φταίει και αυτό το άλλο πρέπει να ψάξεις να βρεις και να το προβάλλεις ως αιτία. (Όπως αναφέρεται από τους ειδικούς είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε πολλές φορές την αιτία, όταν οι αιτίες είναι πολλές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα καταλήξουμε σε μια γελοία αιτία, έξω από κάθε σοβαρότητα).
2, " Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στη τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Το ότι μελέτησε ένας μαθητής περισσότερο από όλους, και αν ακόμα αυτό είναι βέβαιο και διαπιστωμένο, που δεν μπορεί να είναι γιατί έχει να κάνει με άλλους είκοσι περίπου συμμαθητές του που δεν μπορεί να ελέγξει πόσο μελέτησε ο καθένας τους, δεν είναι επαρκής αιτία για να πιστεύει ότι θα πάρει το μεγαλύτερο βαθμό από όλους. Γιατί υπάρχουν και άλλες αιτίες: η ικανότητα να αφομοιώσει αυτά που μελετάει, η ικανότητα να τα θυμάται τη δύσκολη ώρα της εξέτασης όπου παθαίνουμε οι περισσότεροι κάποιο τρακ, η ικανότητα να κατανοήσει τις ερωτήσεις που θα του θέσει ο καθηγητής, η ικανότητα να διατυπώσει σωστά και ολοκληρωμένα τις σκέψεις του, και όλα αυτά σε σύγκριση με τους άλλους συμμαθητές του, κλπ./ Η λέξη 'πιστεύω' που χρησιμοποιεί στο συλλογισμό του δείχνει ότι κάνει επαγωγικό συλλογισμό. Από εκεί και πέρα όμως κάνει συνεχόμενα λάθη, γιατί δεν χρειάζεται να ανακατέψει τους συμμαθητές του και γιατί μιλάει με βεβαιότητα. Με λίγα λόγια θα μπορούσε να πει "πιστεύω ότι θα πάρω ένα καλό βαθμό, γιατί μελέτησα αρκετά και μεθοδικά"./ Από την άποψη με χρήση της έννοιας του μέτρου, μπορούμε να πούμε ότι μιλάει με υπερβολή, ξεχνώντας ότι σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να μιλάμε με μέτρο.
=====
* Το βιβλίο δίνει ως άσκηση και τον εξής συλλογισμό: "το νερό βράζει, σίγουρα λοιπόν η θερμοκρασία του ανέβηκε στους εκατό βαθμούς Κελσίου".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Ο συλλογισμός είναι με αίτιο - αποτέλεσμα, αλλά είναι παραγωγικός και όχι επαγωγικός. Δεν έπεται ότι όλοι οι συλλογισμοί με αίτιο-αποτέλεσμα είναι επαγωγικοί. Κατά τη γνώμη μου κακώς κάνει το βιβλίο και τον βάζει μαζί με άλλους επαγωγικούς συλλογισμούς ως άσκηση. Το ότι είναι παραγωγικός προκύπτει και από τη διατύπωση "σίγουρα λοιπόν", διατύπωση που δεν πιθανολογεί αλλά βεβαιώνει. Και επαγωγικό συλλογισμό έχουμε μόνον όταν με βάση τις προκείμενες πιθανολογούμε ότι το συμπέρασμα ισχύει, ενώ όταν οι προκείμενες μάς οδηγούν σε βέβαιο συμπέρασμα έχουμε παραγωγικό συλλογισμό, όπως συμβαίνει στην προκείμενη περίπτωση.
======
>>Εφόσον πρόκειται για συλλογισμό με αίτιο-αποτέλεσμα, αναρωτηθείτε: α) είναι η αιτιώδης σχέση λογική ή απλώς χρονολογική; β) . . μήπως μια μερικότερη αιτία προβάλλεται ως η μοναδική; γ) είναι η αιτία αναγκαία ή/και επαρκής, για να προκληθεί το αποτέλεσμα;
-Και σε υποσημείωση το βιβλίο διευκρινίζει:
>> Η σχέση αιτίου αποτελέσματος μπορεί να παρουσιαστεί στο συλλογισμό μας με μια από τις παρακάτω τρεις μορφές:
@ Η αιτία είναι συγχρόνως αναγκαία (το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτήν) και επαρκής για το αποτέλεσμα (αρκεί μόνον αυτή για να προκληθεί το αποτέλεσμα) πχ απαιτείται θερμοκρασία εκατό βαθμών Κελσίου και κανονικές συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης για το βρασμό του νερού.
@ Η αιτία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι επαρκής, πχ το κρύο είναι αναγκαία προϋπόθεση για να χιονίσει, αλλά δεν αποτελεί επαρκή αιτία.
@ Η αιτία είναι επαρκής αλλά όχι αναγκαία, πχ το κάπνισμα είναι επαρκής αιτία για καρκίνο των πνευμόνων αλλά όχι αναγκαία.
-Στη συνέχεια το βιβλίο δίνει ασκήσεις. Ας δούμε δύο για να τις σχολιάσουμε:*
1, '' Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καθόλου καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα''.
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: η αιτία που δεν πήγε η μέρα μου καλά είναι ότι το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα, αλλά αυτή η αιτία ούτε αναγκαία είναι ούτε επαρκής για να μην πάει η μέρα μου καλά. Ο 'συλλογισμός' είναι επαγωγικός με αίτιο-αποτέλεσμα, αλλά δεν είναι συλλογισμός παρά παραλογισμός. Δεν μπορείς να επικαλείσαι τέτοια αστεία αιτία για το ότι η μέρα σου δεν πήγε καλά, κάτι άλλο φταίει και αυτό το άλλο πρέπει να ψάξεις να βρεις και να το προβάλλεις ως αιτία. (Όπως αναφέρεται από τους ειδικούς είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε πολλές φορές την αιτία, όταν οι αιτίες είναι πολλές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα καταλήξουμε σε μια γελοία αιτία, έξω από κάθε σοβαρότητα).
2, " Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στη τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Το ότι μελέτησε ένας μαθητής περισσότερο από όλους, και αν ακόμα αυτό είναι βέβαιο και διαπιστωμένο, που δεν μπορεί να είναι γιατί έχει να κάνει με άλλους είκοσι περίπου συμμαθητές του που δεν μπορεί να ελέγξει πόσο μελέτησε ο καθένας τους, δεν είναι επαρκής αιτία για να πιστεύει ότι θα πάρει το μεγαλύτερο βαθμό από όλους. Γιατί υπάρχουν και άλλες αιτίες: η ικανότητα να αφομοιώσει αυτά που μελετάει, η ικανότητα να τα θυμάται τη δύσκολη ώρα της εξέτασης όπου παθαίνουμε οι περισσότεροι κάποιο τρακ, η ικανότητα να κατανοήσει τις ερωτήσεις που θα του θέσει ο καθηγητής, η ικανότητα να διατυπώσει σωστά και ολοκληρωμένα τις σκέψεις του, και όλα αυτά σε σύγκριση με τους άλλους συμμαθητές του, κλπ./ Η λέξη 'πιστεύω' που χρησιμοποιεί στο συλλογισμό του δείχνει ότι κάνει επαγωγικό συλλογισμό. Από εκεί και πέρα όμως κάνει συνεχόμενα λάθη, γιατί δεν χρειάζεται να ανακατέψει τους συμμαθητές του και γιατί μιλάει με βεβαιότητα. Με λίγα λόγια θα μπορούσε να πει "πιστεύω ότι θα πάρω ένα καλό βαθμό, γιατί μελέτησα αρκετά και μεθοδικά"./ Από την άποψη με χρήση της έννοιας του μέτρου, μπορούμε να πούμε ότι μιλάει με υπερβολή, ξεχνώντας ότι σε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να μιλάμε με μέτρο.
=====
* Το βιβλίο δίνει ως άσκηση και τον εξής συλλογισμό: "το νερό βράζει, σίγουρα λοιπόν η θερμοκρασία του ανέβηκε στους εκατό βαθμούς Κελσίου".
ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Ο συλλογισμός είναι με αίτιο - αποτέλεσμα, αλλά είναι παραγωγικός και όχι επαγωγικός. Δεν έπεται ότι όλοι οι συλλογισμοί με αίτιο-αποτέλεσμα είναι επαγωγικοί. Κατά τη γνώμη μου κακώς κάνει το βιβλίο και τον βάζει μαζί με άλλους επαγωγικούς συλλογισμούς ως άσκηση. Το ότι είναι παραγωγικός προκύπτει και από τη διατύπωση "σίγουρα λοιπόν", διατύπωση που δεν πιθανολογεί αλλά βεβαιώνει. Και επαγωγικό συλλογισμό έχουμε μόνον όταν με βάση τις προκείμενες πιθανολογούμε ότι το συμπέρασμα ισχύει, ενώ όταν οι προκείμενες μάς οδηγούν σε βέβαιο συμπέρασμα έχουμε παραγωγικό συλλογισμό, όπως συμβαίνει στην προκείμενη περίπτωση.
======
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου