Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011

7) Οι επαγωγικοί συλλογισμοί στα κοινωνικά θέματα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

(Συνέχεια από το βιβλίο των εννέα φιλοσόφων:)

Κεφάλαιο 11, σελ.565, της Merrilee H. Salmon

-Σελ. 565 [. . .] σ’ αυτό το κεφάλαιο θα εξετάσουμε τις λεγόμενες κοινωνικές επιστήμες δίνοντας έμφαση στο ερώτημα κατά πόσο η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να μελετηθεί με τον τρόπο που οι επιστήμονες μελετούν τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο.
-Δεδομένου ότι μια επιστημονική μελέτη έχει πρωτίστως να κάνει με σχέσεις αιτιότητας, ένα ερώτημα άμεσα σχετικό με το κύριο θέμα μας είναι το πώς μπορεί να κατανοηθεί η αιτιότητα στον κοινωνικό κόσμο.

Σελ. 566 Η ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
[. . .] θα θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι στην έννοια της επιστήμης ανήκουν κάποια χαρακτηριστικά,  όπως είναι οι νόμοι, η επαληθευσιμότητα, η πρόβλεψη, και οι διαφόρων ειδών εξηγήσεις που περιγράφονται στα προηγούμενα κεφάλαια.
Σελ 569 Η άποψη του Μιλλ για τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς μπορεί να ονομαστεί φ υ σι ο κ ρα τι κ ή , γιατί θεωρεί τις ανθρώπινες σκέψεις και τα συναισθήματα , καθώς και τις πράξεις που αυτά προκαλούν, ως μέρος του φυσικού κόσμου. 
[. . . ] Ο Μιλλ πιστεύει πως είναι δυνατό να εξαχθούν επιστημονικές γενικεύσεις που να καλύπτουν ατομικές και κοινωνικές μονάδες, και ότι αυτές οι γενικεύσεις παρέχουν τη δυνατότητα να εξηγηθεί ικανοποιητικά η ατομική και η κοινωνική συμπεριφορά και να προβλεφθεί με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. 

ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ στη φυσιοκρατική άποψη:
σελ. 570 Οι επικριτές της άποψης ότι οι μελέτες της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι ή μπορούν να είναι επιστημονικές, διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: Στους ερμηνειοκράτες (ισχυρίζονται ότι οι ερμηνείες της ανθρώπινης συμπεριφοράς έχουν εντελώς διαφορετική δομή από τις ερμηνείες για τα φυσικά φαινόμενα, μιας και η ανθρώπινη συμπεριφορά συνίσταται σε πράξεις που εκτελούνται για κάποιους λόγους, δηλαδή από κάποιες πεποιθήσεις ή κάποιες επιθυμίες, και όχι σε συμβάντα που προκαλούνται από διάφορες αιτίες), στους νομολογικούς σκεπτικιστές (δεν αρνούνται ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά υπόκειται σε αιτιακούς νόμους, αμφιβάλλουν όμως ότι θα είναι ποτέ δυνατό να βρεθούν οι νόμοι της ανθρώπινης συμπεριφοράς), και στους θιασώτες της λεγόμενης κριτικής θεωρίας (πρεσβεύουν ότι είναι ανεπίτρεπτο να προσπαθούμε να εξηγήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά με όρους αιτίας και αποτελέσματος, γιατί αυτό υπονομεύει την αξία της ελεύθερης βούλησης).

ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
-σελ. 574: Η θέση των ερμηνειοκρατών ότι δεν υπάρχει αιτιακή σχέση μεταξύ λόγων και πράξεων, ανασκευάζεται από τον Donald Davidson  Ντόναλντ Ντέιβιντσον το 1980 με την επισήμανση ότι το γεγονός ότι υπάρχει ένας λόγος μπορεί να συσχετιστεί αιτιακά με την πράξη που προκύπτει από αυτόν. Ο Ντέιβιντσον υποστηρίζει πως οι λόγοι  (πεποιθήσεις ή επιθυμίες) είναι αιτίες των πράξεων. 
 -σελ.576: Μια άλλη προσπάθεια συμβιβασμού ερμηνειοκρατίας και φυσιοκρατικής άποψης  είναι "η θεωρία εξήγησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς ως ακολουθίας θεωρητικών αποφάσεων".  Η προσφυγή στους 'λόγους' -πεποιθήσεις και επιθυμίες/αξίες- που προτάσσει ο δρων προς εξήγηση των πράξεών του είναι το σημείο όπου η φυσιοκρατική θεωρία έχει μια βάση σύμφωνη με τον κοινό νου. Οι εξηγήσεις όμως που προέρχονται από τον κοινό νου είναι συνήθως ατελείς, γιατί δεν ανατρέχουν ρητά σε κάποιους νόμους. {Ένας νόμος που προτείνουν κυρίως οι οικονομολόγοι είναι ο νόμος της μέγιστης ωφέλειας. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι το άτομο και οι κοινωνικές ομάδες, ενεργούν  με αυτόν τον γνώμονα. Αλλά και εδώ υπάρχουν αντιρρήσεις: γιατί αλλιώς θεωρεί ο ένας τη μεγίστη ωφέλεια και αλλιώς ο άλλος. (Σ.σ:  πχ η μεγίστη ωφέλεια για να ένα θρησκευόμενο είναι η κατάκτηση του παραδείσου, ενώ για έναν κερδοσκόπο το χρηματικό κέρδος- Η ίδια δυσκολία υπάρχει στο να καθορίσουμε και τους άλλους τέτοιους γενικούς νόμους)}.

Σελ. 592: Κεφάλαιο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
[. . .] Στις κοινωνικές επιστήμες δεν είμαστε ποτέ σίγουροι όσο στις φυσικές επιστήμες ότι αυτό που υπολογίζουμε ή μετράμε είναι και το ουσιώδες για την κατανόηση του αντικειμένου. Η επιλογή μεταβλητών είναι στενά συνδεδεμένη με τους σκοπούς στους οποίους υπάγεται η μελέτη μας της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και οι ίδιοι οι σκοποί είναι διαφορετικοί και σύνθετοι, έτσι ώστε να αμφιβάλλουμε συχνά αν έχουμε απομονώσει τις σημαντικές μεταβλητές. Είναι γνωστή η δυσκολία να εκφραστούν ποσοτικά οι αξιολογικές κρίσεις ∙ οι ανθρώπινες προτιμήσεις δεν ακολουθούν πάντα τα αυστηρά κριτήρια που υποθέτει το πρότυπο ορθολογικότητας των οικονομολόγων. Η φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών  . . ., είναι πολύ λιγότερο ανεπτυγμένη από τη φιλοσοφία των φυσικών επιστημών και τη φιλοσοφία των βιολογικών επιστημών.

ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΟΥ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
- Υπάρχει ανάγκη να καθοριστεί καλύτερα και πιο ρητά πότε έχουμε παραγωγικό και πότε επαγωγικό συλλογισμό για κοινωνικά θέματα. Γιατί τέτοια θέματα περιλαμβάνουν τα κείμενα με τα οποία ασχολούνται οι μαθητές στο λύκειο και οι καθηγητές τους.
- Βέβαια, αυτό είναι ένα θέμα δύσκολο, όπως μας λένε και οι ειδικοί τις απόψεις των οποίων προσπάθησα να παρουσιάσω παραπάνω.
- Μια πρώτη και σημαντική λύση δίνει ο ίδιος ο Χιουμ λέγοντας αυτά που είδαμε στην  6η ανάρτηση, ότι δηλαδή κάνουμε επαγωγικούς συλλογισμούς: ΟΤΑΝ ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ, ΟΤΑΝ «ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ» ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ , ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΓΟΥΜΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΠΟΥ  ΑΛΛΟΥ, ΚΑΘΩΣ  ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΩΝΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟ.
- Μια λύση προς αυτή την κατεύθυνση θέλω να δώσω με όσα αναφέρω στην 5η  ανάρτηση για τις τεχνικές . Σωστότερα προς μια τέτοια λύση προτρέπω τους ειδικούς. Γιατί οι ειδικοί εξιχνιάζουν με λεπτομέρεια όσα αφορούν τις θετικές επιστήμες, αλλά νομίζω ότι παραμελούν να ασχοληθούν έντονα με τον τρέχοντα, καθημερινό λόγο. Αυτόν δηλαδή που ασχολείται με τα κοινωνικά θέματα. 
==============

Τα ιστολόγιά μου



      

    Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
    Ετικέτες

    6) Επαγωγικοί συλλογισμοί και Χιουμ


    - Όσα αναφέρονται στην παρούσα ανάρτηση είναι αντιγραφή από το βιβλίο "Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης" . Ελληνικές εκδόσεις 1998, 1999, 2001 από Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, απόδοση από τα αγγλικά: Πάνος Θεοδώρου, Κώστας Παγωνδιώτης, Γιώργος Φουρτούνης, Επιστημονική Επιμέλεια μετάφρασης: Αριστείδης Μπαλτάς. ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Introduction of th Filosophy of Science, 1992- Συγγραφείς: M. H. Salmon, J. Earman, C. Glymour, J. G. Lennox, P. Machamer, J. E. McGuire, J. D. Norton, W. C. Salmon, K. F. Schaffner

    -(Σημείωση: Η αντιγραφή , από την έκδοση του 2001, είναι επιλεκτική και αφορά ελάχιστα σημεία του όλου έργου που εκτείνεται σε εξακόσιες περίπου σελίδες. Η διατύπωση των σημείων που επιλέγονται, γίνεται περιληπτικά με προσπάθεια φυσικά να αποδοθεί το νόημα σωστά).

    - Χιουμ
    Σελ. 70,  Ο Χιουμ διαίρεσε όλους τους συλλογισμούς σε δυο τύπους, στους συλλογισμούς που αφορούν σχέσεις ιδεών και στους συλλογισμούς που αφορούν καταστάσεις πραγμάτων και ύπαρξη. Όλα τα παραγωγικά επιχειρήματα των καθαρών μαθηματικών και της λογικής εντάσσονται στην πρώτη κατηγορία.
    Όμως  όποτε από γεγονότα που έχουν παρατηρηθεί βγάζουμε συμπεράσματα για γεγονότα που δεν έχουν παρατηρηθεί, τότε ολοφάνερα συλλογιζόμαστε ενισχυτικά, το περιεχόμενο δηλαδή του συμπεράσματος υπερβαίνει το περιεχόμενο των προκείμενων. ΟΤΑΝ ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ, ΟΤΑΝ «ΠΡΟΒΛΕΠΟΥΜΕ» ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ , ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΓΟΥΜΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΠΟΥ  ΑΛΛΟΥ, ΚΑΘΩΣ  ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΩΝΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟ τότε δεσμευόμαστε στον τρόπο του συλλογίζεσθαι που αφορά καταστάσεις πραγμάτων και ύπαρξη. [. . .] Αναφορικά  με τους συλλογισμούς αυτού του τύπου ο Χιουμ θέτει ευθέως το ερώτημα: ποιο είναι το θεμέλιο για την συναγωγή συμπερασμάτων από το παρατηρηθέν στο απαρατήρητο ; Και αμέσως καταλήγει στο ότι οι συλλογισμοί αυτού του τύπου στηρίζονται σε σχέσεις αιτίου- αποτελέσματος.
    Σελ. 71 Όταν ένα γεγονός προκαλεί κάποιο άλλο παρατηρούμε τρία πράγματα: Το πρώτο είναι η χρονική προτεραιότητα- η αιτία προηγείται του αποτελέσματος. Το δεύτερο είναι η χωροχρονική εγγύτητα- η αιτία και το αποτέλεσμα βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο στο χώρο και στο χρόνο. Και το τρίτο στοιχείο είναι η σχέση σταθερής σύζευξης.- αν επαναλάβουμε το πείραμα πολλές φορές, ανακαλύπτουμε το αποτέλεσμα είναι ακριβώς το ίδιο όπως την πρώτη φορά. ( σ. σ: Ο Χιουμ χρησιμοποιεί ως παράδειγμα για πείραμα τις μπίλιες του μπιλιάρδου: η μπίλια που ήταν ακίνητη απομακρύνεται πάντοτε μετά τη σύγκρουση με την μπίλια που τη χτυπάμε με τη στέκα).
    Σελ. 73/74 : Ο Χιουμ  δεν λέει απλώς ότι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τα πορίσματα από επαγωγικούς συλλογισμούς, αλλά ότι δεν διαθέτουμε καμιά λογική βάση που να εδραιώνει οποιαδήποτε εμπιστοσύνη σχετικά με την οποιαδήποτε πρόβλεψη, ( σ. σ: με αυτά δηλαδή τα πορίσματα, που ουσιαστικά είναι προβλέψεις).
    -Η κριτική που άσκησε ο Χιουμ στην επαγωγική συλλογιστική κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στα ίδια τα θεμέλια της εμπειρικής επιστήμης.
    - Οι φιλόσοφοι έχουν υιοθετήσει μια ποικιλία στρατηγικών για να αντεπεξέλθουν στο δίλημμα του Χιουμ. (σ. σ: Θα αναφερθούν εδώ δυο από τις πέντε σχετικές θεωρίες/ στρατηγικές):
    1, Η επιτυχία της επιστήμης: Ο πιο βασικός λόγος για την εμπιστοσύνη στις μεθόδους της επαγωγής είναι η αξιοσημείωτη επιτυχία στο να καθιστούν ικανούς τους επιστήμονες να εξηγούν τα φυσικά φαινόμενα και να προβλέπουν μελλοντικά συμβάντα (πολύ καλύτερα από όσο άλλες μέθοδοι, πχ η  μαντεία με την κρυστάλλινη σφαίρα κτλ) .    
    2, Η διάλυση του προβλήματος δια της καθημερινής γλώσσας: Το να βασίζουμε τις πεποιθήσεις μας στα διαθέσιμα τεκμήρια είναι ό,τι συνιστά την ορθολογικότητα. Το να διερωτόμαστε αν είναι λογικό να βασιζόμαστε σε τεκμήρια εξ επαγωγής ισοδυναμεί με το να διερωτόμαστε αν είναι λογικό να είμαστε λογικοί. (σ. σ: Ως επαγωγικό τεκμήριο φέρνει τη στροφορμή, το στρίψιμο δηλαδή με ιλιγγιώδη ταχύτητα του καλλιτέχνη γύρω από τον εαυτό του. Η στροφορμή που χρησιμοποιούν στο καλλιτεχνικό πατινάζ, στηρίζεται επαγωγικά σε ένα τεράστιο όγκο παραδειγμάτων, είναι δηλαδή επαγωγικό τεκμήριο).
    =======

    Τα ιστολόγιά μου


      Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
      Ετικέτες
      Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)